Het is donderdagochtend 9.00 uur. Een zonovergoten dag. Langzaam schuifelen de eerste kerkgangers door het toegangshek het paadje op, door de openslaande deuren de ”kerk van Christus de Verlosser” binnen. Tussen de muren van het godshuis gaan ze op een plekje zitten. Vrijwel allemaal oudere mensen. Ingepakt in een dikke bontjas. Vrouwen hebben het hoofd met een wintermuts bedekt.

„Onze kerk zit voller dan ooit”, vertelt pastor Sergej, terwijl hij voorafgaand aan de dienst in een zaaltje van de kerk koffie schenkt. „Drie jaar terug bestond mijn gemeente uit 220 zielen. Per dienst zaten hooguit 25 mensen in de kerk. Nu hebben we vijf keer per week diensten, die worden bezocht door ruim 450 mensen. De kerkzaal zit mudvol.”

Een wonder, zo beschouwt baptistenvoorganger Sergej, die al veertig jaar voorganger is in Cherson, de opwekking die sinds het begin van de Russische invasie in zijn stad plaatsvindt. „Vroeger geloofden de mensen niets van wat ik vertelde. Maar nu gebeuren dingen die ik niet voor mogelijk had gehouden. Alle plekjes zijn tijdens kerkdiensten bezet.”

Kachovkadam

Het hangt samen met de dagelijkse realiteit waarin de bewoners van Cherson al drie jaar leven. In februari 2022 bezetten de Russen de stad. „Toen we ’s ochtends onze ogen openden, waren de Russen er met hun tanks. Het was een enorme schok. De angst onder de bevolking was groot”, vertelt pastor Sergej in 2023 in een interview met het RD. „Mensen werden geslagen en verkracht. Russische soldaten woonden zelfs diensten bij om te horen wat ik preekte.”

Lees ook

„Cherson knielt niet voor Poetin, maar wel voor dé Koning”

Het grootste deel van de circa 350.000 stadsbewoners vlucht voor de bezetter. Pastor Sergej niet. Kinderen van de voorganger die in de Verenigde Staten wonen, smeken hem Oekraïne te ontvluchten. Maar „mijn vrouw en ik besloten te blijven”. Terwijl vrijwel alle andere kerken van Cherson worden gesloten, blijft zijn kerk open.

In november 2022 wordt de stad door het Oekraïense leger bevrijd. Maar het leed voor de inwoners is nog niet voorbij. In juni 2023 blazen de Russen de Kachovkadam op. Een immense watervloed overstroomt de stad. „Mensen verdronken, vee ging verloren en huizen werden vernietigd.”

De oorlog en nasleep ervan leiden ertoe dat de lokale bevolking van Cherson bij pastor Sergej aanklopt voor hulp. „Mensen hadden geen gas, geen elektriciteit, geen water, geen voedsel, geen kleding, niets.” Tien gezinnen herbergt de kerk enkele maanden in de schuilkelder, dik 4 meter onder de grond. Nu, ruim anderhalf jaar later, is dat niet meer nodig. Maar pastor Sergej deelt nog altijd voedsel, kleding en Bijbels uit. De teller van het Excelbestand waarin de gemeente mensen registreert die aankloppen voor noodhulp staat inmiddels op 42.365 unieke bezoekers.

Kipkluifjes

De hulp die pastor Sergej verleent, wordt mogelijk gemaakt door de Nederlandse hulporganisatie Christian Refugee Relief (CRR). Directeur Daniël van der Leer en logistiek coördinator Gert Jan den Ouden van CRR zijn vandaag op bezoek om de baptistenvoorganger te bemoedigen.

„Ik ben zo blij om jullie weer ontmoeten”, roept de uitgelaten pastor als hij hen bij aankomst begroet. Schouderklopjes, omhelzingen en tranen – daarmee verwelkomt hij zijn gasten. „Vrijwel niemand durft het aan om hierheen te komen”, zegt pastor Sergej, bewonderend opkijkend tegen de mannen. „De inwoners van Cherson verwachten jullie”, zo gaat hij op iets heel anders over. Pastor Sergej nodigt zijn gasten uit om de volgende ochtend een kerkdienst bij te wonen.

Maar eerst legt hij zijn gasten in de watten. Ze krijgen een feestmaal met zure groenten, pizzapunten en aardappels voorgeschoteld. „Een hele kip was in de stad niet meer te vinden”, excuseert de voorganger zich voor de kipkluifjes die hij als vervanging voor zijn gasten opdist. „In Cherson is aan alles tekort”, verklaart hij.

Kogelwerend vest

De bewoners van de stad op 5 kilometer van het front hebben naast tekorten aan eten en kleren te maken met voortdurende beschietingen door Russische artillerie en drones. Vijf dikke rookwalmen stijgen ’s middags bij binnenkomst in de stad op boven de bebouwing. Inslagen! Vuurlucht prikkelt de neusgaten. „Cherson wordt nu zwaar gebombardeerd”, waarschuwt een militair die bij een checkpoint voor de stad controleert op de vereiste papieren om het oorlogsterrein te mogen betreden. „Ga niet voor de lol op straat lopen”, adviseert hij.

Al sinds het vertrek van de Russen, twee jaar geleden, wordt Cherson onophoudelijk beschoten. Drones kunnen boven de straten zweven, lukraak schietend op passanten. „Bij een droneaanval direct uit de auto”, gebiedt Valeriy Pychnenko, een Oekraïense gids die CRR-medewerkers Van der Leer en Den Ouden begeleidt.

Pychnenko weet waarover hij spreekt. Twee jaar terug overleefde hij ternauwernood een raketaanval op een tankstation. Hij wijst naar het uitgebrande karkas van de betreffende pomp. „Een kwartier nadat ik was vertrokken, raakten twee raketten het tankstation”, zegt hij terwijl hij een stilte laat vallen. Dan, nog vol indrukken van de gebeurtenis: „God heeft mijn leven gespaard, hoewel ik niet beter ben dan anderen.”

Militaire voertuigen hebben stellages op het dak die met magnetische stralen drones op afstand weten houden. Zo niet het zwarte Volkswagenbusje waarin de hulpverleners zitten. Met 100 kilometer per uur scheuren ze door de straten van Cherson. „Uit veiligheidsoverwegingen”, redeneert de bestuurder. „Drones kunnen tot 80 kilometer per uur.”

Nieuws in beeld

Rookwolken stijgen op boven Cherson. Het resultaat van Russische beschietingen. beeld Cees van der Wal

In Cherson rijden weinig auto’s op straat. In de stad wonen nog 70.000 mensen. In 2022 waren dat er nog 350.000. beeld Cees van der Wal

Grotendeels verlaten flatgebouwen in Cherson bij nacht. Slechts in een enkele woning brandt nog licht. beeld Cees van der Wal

Doffe dreun

Ook rondom de kerk van pastor Sergej is het allesbehalve veilig. Buiten lopen is onverstandig. Met een gierende fluit schiet een mortiergranaat over, gevolgd door een doffe dreun. De ramen van de kerk trillen in de sponningen als het explosief ontploft. „Ze bombarderen een fabriek in de buurt”, weet Pychnenko.

Het kerkgebouw is grotendeels bovengronds – wel met zandzakken voor de ramen. Onder de kerk bevindt zich een door CRR gefinancierde schuilkelder. Vannacht slapen de CRR-medewerkers in het onderaardse.

Het zijn voornamelijk civiele doelen die de Russen proberen te raken, vertelt pastor Sergej vol frustratie tijdens de maaltijd aan zijn gasten. „Ziekenhuizen, scholen, kerken, flatgebouwen, supermarkten en fabrieken. Twee dagen terug kwam een mortiergranaat aan de overkant van de straat neer. Sinds het aantreden van de Amerikaanse president Donald Trump zijn de aanvallen heftiger.” Of er een verband is, laat hij in het midden.

Vraag aan pastor Sergej niet of hij de Russische president Vladimir Poetin kan vergeven. „Het is een dier”, roept de voorganger in woede uit als hem ernaar gevraagd wordt. „Zelfs Adolf Hitler gedroeg zich niet zo tegen burgers als Poetin”, beweert hij vol vuur in zijn ogen. „Russische soldaten vermoorden en verkrachten zelfs kinderen.” Met stemverheffing: „Hoe kan ik ze vergeven? Iedere dag moet ik iemand begraven die is omgekomen bij een Russische aanval.”

Kanker

Pastor Sergej ziet er slecht uit. Sinds 2018 heeft hij kanker. Maar zeker de laatste tijd gaat zijn gezondheid sterk achteruit. Zijn dokter is naar Duitsland gevlucht en het ziekenhuis aan de oevers van de Dnjepr is door granaten verwoest. „Vanuit het buitenland stuurt mijn arts de medicatie op”, vertelt de pastor – die van de pijn ’s nachts nauwelijks slaapt. Zijn vrouw dient hem tweemaal daags een injectie toe. „Dan gaat het weer beter.”

Hoewel de omstandigheden voor hem moeilijk zijn, weigert pastor Sergej Cherson te verlaten. „Hoe kan ik mijn kudde in de steek laten? Ik heb God beloofd dat ik doorga met het werk in Zijn Koninkrijk zolang ik daarvoor de kracht krijg.”

Juk

Zo ook donderdagochtend. Voor de kerkdienst om 11.00 uur aanvangt, smikkelt een man voor de openslaande deuren nog snel wat kipkluifjes op. Twee honden stiefelen schuw om hem heen, jankend om een draadje.

De kerkzaal binnen is afgeladen vol. Achterin snort een houtkachel. Efeze 5:19 klinkt door de kerk: „Sprekende onder elkander met psalmen, en lofzangen, en geestelijke liederen, zingende en psalmende de Heere in uw hart.” Dreunen van inslaande mortiergranaten roffelen tussen de regels door.

„U moet Jezus Christus leren kennen”, roept pastor Sergej zijn kerkgangers op. „Morgen kan een bom of granaat u treffen. Als u sterft buiten Christus, gaat u naar de hel. Geloof in de Heere Jezus Christus en u zult vrede in uw hart ontvangen.”

Pastor Sergejs boodschap aan Cherson is samengevat in zijn lievelingsverzen uit de Bijbel, Mattheüs 11:28-30: „Komt herwaarts tot Mij, allen die vermoeid en belast zijt, en Ik zal u rust geven. Neemt Mijn juk op u, en leert van Mij, dat Ik zachtmoedig ben en nederig van hart; en gij zult rust vinden voor uw zielen.”

Bandiet

Is het oorlogsgeweld dé reden waarom de inwoners van Cherson naar de kerk stromen en in Gods Woord troost zoeken? Pastor Sergej maakt zich geen illusies. „Als mensen voor het eerst een dienst bezoeken, is dat vaak omdat ze van ons eten en kleren krijgen. Maar na tien keer te hebben gekerkt, worden velen gelovigen.”

Vorig jaar heeft pastor Sergej vier keer in het doopbassin onder de preekstoel de Heilige Doop aan volwassenen bediend. Zeker vijftig mensen zijn gedoopt. Negen op de tien kerkgangers in de Kerk van Christus de Verlosser zijn niet uit een christelijk milieu afkomstig, schat hij in.

Naast een toestroom van hoorders heeft pastor Sergej ook te maken met weerstand, blijkt na de dienst als een vrouw woedend aan het hek van de kerk staat te rammelen. „Bandiet, bandiet”, roept ze boos. Aanplakbiljetten die ze aan het gietijzeren hekwerk heeft vastgemaakt, wijzen erop dat pastor Sergej een slechte man is, die kinderen zou kidnappen. „Na iedere dienst staat ze bij het hek van de kerk te krijsen dat wij een sekte zijn. Haar dochter is tot geloof gekomen en gaat nu bij ons naar de kerk”, zegt de voorganger geschokt.

Nieuws in beeld

Mensen uit Cherson zitten in de kerk van pastor Sergej. beeld Cees van der Wal

Mensen uit Cherson worden ingeschreven in het register voor noodhulp van de kerk van pastor Sergej. beeld Cees van der Wal

De kerk van Christus de Verlosser in Cherson. beeld Cees van der Wal

Nationale biddag

Ondanks alles voelt pastor Sergej dat God hem zegent. Maandag zat zijn kerk vol mensen die samenkwamen om te bidden voor het land in de oorlog. „Dat is een groot wonder”, roept pastor Sergej vol verbazing. „Oekraïne was altijd een atheïstisch land! Nu bidden de mensen en geloven ze in Christus! De autoriteiten in Kyiv hebben zelfs van 24 februari –de datum dat de Russische invasie begon– een nationale biddag gemaakt.”

Pastor Sergej gaat er niet van uit dat hij nog lang te leven heeft. „Ik kan niet zeggen dat ik niet bang ben om te sterven. Natuurlijk ben ik angstig als de granaten over mijn huis scheren. Maar Paulus zegt dat hij begeerd heeft „om ontbonden te worden en met Christus te zijn; dat is zeer verre het beste”. Daar verlang ik ook naar.”

„Er is één reden waarom ik nog leef”, zegt de voorganger. „Om de mensen in Cherson tot Christus te leiden. Ik zie uit naar de dag dat heel Oekraïne Hem zal aannemen als hun Verlosser. Misschien dat God ons in Zijn voorzienigheid door deze barre oorlogstijden heen leidt om iets beters uit te werken.”