Wijnand Lammers beheert natuurgebiedje bij Tholen: De vrucht van het werk moeten we van God verwachten
Het was te klein voor de landbouw. Daarom werd Schor Alteklein overgegeven aan de natuur. Nu staat het buitendijkse natuurgebiedje bij Tholen vol bijzondere planten en paddenstoelen.
„Een plek van hoop”, noemt de Tholense plantenkenner en ecoloog Wijnand Lammers (56) het natuurgebied, dat ligt ingeklemd tussen een dijk en het Schelde-Rijnkanaal. „Op een dag wordt alles nieuw. Dit is een flauwe afspiegeling ervan.”
Terwijl de Nederlandse natuur onder druk staat door onder meer stikstofneerslag, klimaatverandering en versnippering van leefgebieden, laat Schor Alteklein volgens Lammers zien waartoe goed natuurbeheer kan leiden. Het gebied telt inmiddels bijna vijftig soorten die als bedreigd, kwetsbaar of gevoelig op de rode lijst staan, waaronder achttien paddenstoelen, twaalf vogels en tien planten.
Twee rodelijstsoorten, selderij en heemst, herinneren nog aan de tijd dat het gebied onder invloed stond van zout water, voordat de Oesterdam en de Philipsdam eind jaren tachtig werden aangelegd. Elk jaar telt Lammers het aantal pollen zilte zegge, een andere bijzondere soort die wijst op het zoute verleden.
Dronefoto van Schor Alteklein. beeld Dirk-Jan Gjeltema
Rozet van bokkenorchis. beeld Dirk-Jan Gjeltema
Tongvarens groeien welig tussen basaltblokken. beeld Dirk-Jan Gjeltema
Een aangelegde poel moet de rugstreeppad aantrekken. beeld Dirk-Jan Gjeltema
Wijnand Lammers is lyrisch over de biodiversiteit in Schor Alteklein. beeld Dirk-Jan Gjeltema
Een hoop maaisel vormt een leefgebied voor insecten zoals springstaarten en kevers. beeld Dirk-Jan Gjeltema
In een oude wilg zitten gaten, waarin vleermuizen zich kunnen nestelen. beeld Dirk-Jan Gjeltema
Basisschoolleerlingen helpen bij het onderhouden van hakhoutbos. beeld Dirk-Jan Gjeltema
Heemst (de bruine plant op de voorgrond) herinnert aan de tijd dat zout water het gebied overstroomde. beeld Dirk-Jan Gjeltema
Op Schor Alteklein groeit één perenboom. Het is een raadsel hoe de boom hier is terechtgekomen. Het gaat om een maagdenpeer, een oud ras. beeld Dirk-Jan Gjeltema
Wijnand Lammers telt jaarlijks het aantal rozetten van de zilte zegge, een plant die herinnert aan het zoute verleden. beeld Dirk-Jan Gjeltema
Schor Alteklein is openbaar toegankelijk. beeld Dirk-Jan GjeltemaHakhoutbos
Sinds 2010 beheert Lammers het natuurgebied, samen met vrijwilligers van de christelijke milieuorganisatie A Rocha. Ook leerlingen van basisscholen, zoals de Eben-Haëzerschool uit Tholen, dragen een steentje bij. Zij onderhouden hakhoutbos door jaarlijks een perceeltje elzen te kortwieken.
Het beheer is maatwerk. Zo wordt een deel van het terrein in mei gemaaid, een ander deel in september. Dat biedt kansen voor planten die op verschillende momenten in het jaar vrucht zetten. Maaien is nodig om het gebied open te houden en te voorkomen dat ruigtesoorten zoals braam en duinriet gaan domineren.
Een deel van het perceel wordt twee keer per jaar gemaaid, zodat verschraling optreedt. Dat is gunstig voor paddenstoelen die van voedselarme graslanden houden, zoals aardtongen en wasplaten. Voor de leek: aardtongen zien eruit als (meestal) zwarte tongetjes, die rechtop uit de aarde steken. Wasplaten zijn paddenstoelen met een hoed en een steel en zijn vaak heldergeel of rood gekleurd.
Zegen
Het beheer werpt zijn vruchten af. Zo telde Lammers afgelopen zomer ongeveer 1000 moeraswespenorchissen, 900 rietorchissen, 80 brede wespenorchissen en 1 keverorchis. Paddenstoelenkenners ontdekten bovendien vijf soorten wasplaten en verschillende soorten aardtongen. Bijzonder is ook het voorkomen van de sikkelkoraalzwam, een gele paddenstoel met geweiachtige vertakkingen.
Ook insecten hebben het natuurgebied ontdekt. Een verrassing was de vondst van de grashommel, een kwetsbare rodelijstsoort. Het onverwachts opduiken van deze zeldzame hommel ziet Lammers als een zegen op zijn werk. „Wij kunnen alleen de voorwaarden scheppen, maar moeten de vrucht van het werk van God verwachten”, zegt hij. „We kunnen nog geen paardenbloem laten ontkiemen.”
De Tholense ecoloog wil Schor Alteklein graag in verbinding brengen met andere natuurgebieden in de buurt, zodat er uitwisseling van soorten kan plaatsvinden. In 2020 kreeg hij daarom toestemming van het waterschap om de dijk te beheren. Sindsdien laat hij de dijk verschralen, door maaisel af te laten voeren. Voorheen paste het waterschap klepelen toe. Deze maaimethode, waarbij maaisel blijft liggen, is volgens recent onderzoek van De Vlinderstichting erg schadelijk voor de biodiversiteit.
Bokkenorchis
Het aangepaste beheer van de dijk heeft al bijzondere plantensoorten opgeleverd. Lammers loopt naar een plek die hij vooraf met een stok heeft gemarkeerd en wijst naar een rozet van een plant: de bokkenorchis. Vorig jaar kwam de orchidee bijna tot bloei. Helaas vrat een haas de stengel af. Enkele tientallen meters verderop staat een rozet van een andere orchidee, die het afgelopen jaar wel bloeide: de bijenorchis.
De orchideeën ziet hij als zichtbare voorbeelden van de wijsheid van de Schepper. „De zaadjes zijn vederlicht, omdat ze geen reservevoedsel bij zich hebben. Ze gaan daarom pas ontkiemen als de juiste bodemschimmel aanwezig is en deze erin slaagt door de zaadhuid heen te breken. De schimmel levert de orchidee vervolgens ook mineralen en vocht, zodat de plant goed kan groeien.”
Lammers wil nog graag een paar varens laten zien. Een eindje verderop, tussen blokken stortsteen, staan ze: tientallen forse tongvarens. „De stenen zijn neergelegd om de dijk te beschermen. De natuur vult dat verder in.”
