„Wat gebeurt hier?” Het was een opvallend moment, dinsdag in het urenlange Kamerdebat over de ontwikkelingen ten aanzien van Oekraïne en de nieuwe Amerikaanse wind die nu ook in Europa goed voelbaar is. PVV-leider Geert Wilders stapte naar voren en legde premier Dick Schoof deze vraag voor. Die had kort daarvoor in antwoord op VVD-voorvrouw Dilan Yesilgöz bevestigd dat het kabinet een ambitieuze houding zal aannemen bij het afspreken van een hogere NAVO-norm voor defensie-uitgaven.

Voorafgaand aan het debat had Wilders duidelijk gemaakt dat hij het sturen van Nederlandse militairen naar Oekraïne niet steunt. Dat is nu hoe dan ook nog niet aan de orde, maar een vredes- of afschrikkingsmacht waar allerlei landen aan bijdragen is wel een van de scenario’s nadat er een deal is gesloten met Rusland.

In het debat wees de PVV-leider erop dat er in Nederland 31.000 Oekraïense mannen rondlopen die tussen de 18 en 60 jaar oud zijn. Hij noemde het onvoorstelbaar „dat wij in Nederland onze militairen, onze mannen en vrouwen, zouden sturen met de eventuele kans om daar te sneuvelen, terwijl tienduizenden Oekraïners, die daar gewoon in dienst kunnen gaan of hun land kunnen helpen opbouwen, hier dadelijk in de zomer in Scheveningen aan een pina colada liggen te sippen”.

Wilders weet echter dat een ruime Kamermeerderheid op dit moment de optie dat ook Nederlandse militairen naar Oekraïne gaan wél wil openhouden. Op de vraag van D66-voorman Rob Jetten of hij het kabinet opblaast als het daar inderdaad van komt, antwoordde hij: „Ik blaas helemaal niks op, maar ik zeg wel wat mijn fractie vindt.”

In dat antwoord viel een duidelijk verschil te ontwaren met het thema asiel, waarop Wilders herhaaldelijk heeft geschermd met een kabinetsval. Helder is dat een politieke crisis over Oekraïne en het sturen van militairen, voor de PVV minder aantrekkelijk is.

Portemonnee

Een aangelegener punt voor Wilders is geld. Opkomen voor „de Nederlander” is immers een belangrijk PVV-thema, vooral als het gaat om onderwerpen die de portemonnee van burgers direct raken. Dat dit voor Wilders inderdaad een aangelegen thema is, bleek wel in het debat. „Als we meer geld gaan uitgeven aan de defensie en de NAVO-norm ophogen, dan moeten we ook geld vrijmaken voor de gasrekening, de boodschappen en lagere huren.” Voor de PVV’er is dit een kwestie van allebei wel, of allebei niet.

Op de komende NAVO-top, die in juni in Den Haag plaatsvindt, zal worden gesproken over verhogen van de norm, die nu op 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) staat. Of het bij een verhoging naar 3 procent blijft, is nog maar de vraag. Bij zo’n nieuwe norm zal een opbouwpad worden afgesproken, benadrukt premier Schoof, maar toch zullen er al vrij snel miljarden extra naar de krijgsmacht moeten.

Waar dat geld vandaan moet komen, is nog een groot vraagteken. Als Wilders dan ook nog extra geld voor de burger eist, wordt de financiële puzzel nog een stuk ingewikkelder. Opvallend was dat Wilders de belangen van mensen en investeren in defensie van elkaar onderscheidde; alsof meer geld naar de krijgsmacht niet ook in het belang van Nederlanders kan zijn.

Omwenteling

In het debat ging het ook veel over de geopolitieke omwenteling die in rap tempo plaatsvindt. „Dit is pas het begin van het begin van een best ingewikkeld en moeilijk traject”, zei NSC-leider Pieter Omtzigt aan het einde van het debat.

„Nederland sluit op voorhand geen opties voor steun uit, en is bereid om welwillend het gesprek aan te gaan over een eventuele bijdrage aan veiligheidsgaranties of vredesmissies”, zei premier Schoof. „Maar het kabinet heeft hier bij voorbaat al een aantal belangrijke voorwaarden aan verbonden”.

De minister-president proeft in de Kamer ruimte voor die benadering, zei hij.