Minder lange procedures, minder mogelijkheden voor bezwaar en minder mogelijkheden voor regio’s en gemeenten om onder goedkope nieuwbouw uit te komen. Zo wil minister Mona Keijzer (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, BBB) de bouw in Nederland versnellen. De Wet versterking regie volkshuisvesting geeft het Rijk bovendien meer zeggenschap. Gaat dat helpen?

De versnelling is nodig omdat het gewenste aantal van 100.000 nieuwe woningen per jaar niet wordt gehaald. En die zijn weer nodig om het woningtekort – zo’n 400.000 woningen – te verminderen. Op de koopmarkt hebben zeker starters het lastig, de wachtlijsten voor sociale huur lopen verder op, en voor middenhuur is er veel te weinig aanbod.

Voor enkele problemen biedt deze wet hoe dan ook geen oplossing. Dat geldt bijvoorbeeld voor het stikstofprobleem dat het afgeven van vergunningen belemmert, de netcongestie die verhindert dat wijken of voorzieningen op stroom worden aangesloten, of het gebrek aan mankracht en kennis bij veel overheden om projecten snel te laten verlopen. Daar zijn weer andere, zeer complexe, versnellingen voor nodig.

Het schrappen van de zogeheten ”Ladder voor duurzame verstedelijking” is wel een potentiële versnelling binnen de bouwprocedures zelf. Met die Ladder beoordelen overheden of nieuwbouw echt niet kan in al bestaande stedelijke gebieden in plaats van in het buitengebied – zoals op weilanden. Nu zo veel extra woningen nodig zijn, is die luxe er niet meer, zegt de minister. Er is én én nodig: én in steden zelf extra bouwen, én in het buitengebied. Deze ‘drempel’, zoals minister Keijzer de Ladder omschrijft, is daarmee onwenselijk geworden.

Deugdelijk

Dat de Ladder verdwijnt kan volgens Hans-Hugo Smit, sectoranalist bouw bij de Rabobank, zeker helpen. „Maar dat betekent niet dat die bouw dan ook deugdelijk is. Mona Keijzer is niet alleen minister van Volkshuisvesting, maar ook van Ruimtelijke Ordening. En die kant verdwijnt op deze manier uit het zicht.”

Smit bedoelt daarmee dat de Ladder helpt duidelijke afwegingen te maken in de ruimtelijke ordening, zodat ook zaken als landbouw, natuur, waterbeheer, recreatie, energie en infrastructuur worden meegenomen bij beslissingen over bouwlocaties. „Er bestaat het gevaar dat je het kind met het badwater weggooit. Dit past in een beeld van een minister die zegt door roeien en ruiten te gaan om de bouw te versnellen. Maar als er geen onderliggende visie is over hoe we Nederland gaan inrichten, dan kan dat verkeerd uitpakken. Dan hebben we wel veel hutten gebouwd, om het maar zo te zeggen, maar die staan dan op plaatsen waar bijvoorbeeld de gevolgen van klimaatverandering zoals wateroverlast, zwaar gaan wegen. Dat is uiteindelijk veel kostbaarder.”

Bouwen in het buitengebied moet door het schrappen van de Ladder makkelijker worden. „Ik ben daar trouwens niet tegen”, zegt Smit. „De natuurwaarde van weilanden is bijvoorbeeld vaak niet groot en kan zelfs verbeteren als je er goede natuurinclusieve wijken neerzet. Maar dan moet het wel deugdelijk gebeuren, en passen in een integrale visie over de inrichting van ons landschap.”

Overigens komt minister Keijzer dit jaar nog met een Nota Ruimte, waarin meer duidelijk zou moeten worden over de bredere visie op de inrichting van Nederland.

Weerbarstig

Dat het Rijk meer de regie krijgt, is nodig, maar de praktijk kan nogal weerbarstig zijn, tekent Smit aan. Zeker ook voor betaalbare woningen en sociale huur. „Veel grondposities zijn inmiddels ingenomen door projectontwikkelaars of gemeenten, die daarvoor een prijs hebben betaald die goedkope woningbouw niet altijd mogelijk maakt. En je kunt projectontwikkelaars niet dwingen die woningen op zo’n locatie dan alsnog te bouwen.”

In dat verband vraagt ook Aedes, de koepel van woningcorporaties, expliciet om verduidelijking. Ze wil dat de minister voorkomt dat gemeenten of regio’s een uitzondering bedingen op de wettelijke verplichting 30 procent sociale huur en twee derde betaalbaar te bouwen. „Dat sociale huur minder oplevert dan andere typen woningen is op zichzelf niet een geldige reden om af te wijken”, reageert de koepel. „Evenmin kan de aankoopsom van grond en/of vastgoed een geldige reden zijn om hiervan af te wijken. Aedes ziet graag dat dit expliciet wordt opgenomen in de Wet versterking regie volkshuisvesting.”

Duidelijkheid

Ook wil de koepel meer duidelijkheid over wat er gebeurt als gemeenten in een regio het onderling niet eens worden over de verdeling van goedkopere (huur)woningen.

Zo blijven er drempels over, ondanks de toegenomen regie en beoogde versnelling. En nog los van problemen als stikstof die de komende jaren nog veel bouwprojecten zullen beperken.