In het hoofd van president Donald Trump is het oneerlijk. Amerikanen kopen „miljoenen auto’s” uit Europa, klaagde hij zondag tegen een groep journalisten, en ook nog „gigantische hoeveelheden eten en landbouwproducten”.

Maar Europeanen kopen bijna niets terug uit de Verenigde Staten. „Ze profiteren echt van ons”, zei Trump over consumenten aan de andere kant van de Atlantische oceaan.

De president had het over een handelstekort van maar liefst 300 miljard dollar, wat zou betekenen dat Europa voor dat bedrag méér uitvoert naar de VS dan dat het invoert. Trump zegt daarom „zeer snel” met importtarieven te komen om dat gat kleiner te maken.

Maar wiens schuld is het eigenlijk, dat de VS zo’n groot tekort hebben? En gaat het heffen van extra importtarieven daartegen helpen?

Wedstrijd

Trump lijkt een handelstekort of -overschot te zien als de uitslag van een wedstrijd tussen twee landen of machtsblokken. Als iets met winnaars en verliezers, waarbij de VS dus steeds verliezen. Maar in tegenstelling tot Trump zien de meeste economen daar niet zo’n probleem in voor het land.

De VS voeren al decennia meer in dan uit, en dat chronische tekort is makkelijk te verklaren: Amerikanen consumeren nu eenmaal graag. Ze willen méér spullen dan de industrie in eigen land kan produceren. „Dus moeten ze de wereldmarkt op om die producten te halen”, zegt Sandra Phlippen, hoofdeconoom van ABN AMRO.

Het helpt daarbij dat de rest van de wereld graag aan de VS leent: Amerikaanse staatsleningen worden als veilige belegging gezien. Daardoor is het makkelijker voor consumenten, bedrijven en de overheid om weinig te sparen en meer te investeren en besteden.

Totdat Amerikanen meer gaan sparen, of de overheid hen minder gaat stimuleren met geleend geld, is het voor Trump vechten tegen de bierkaai. „Sterker nog, Trump wil alleen maar méér belastingverlagingen doorvoeren”, zegt Bert Colijn, hoofdeconoom van ING. „Mensen kunnen daardoor nog meer producten kopen. En kijken daarvoor naar het buitenland: al die spullen moeten toch ergens vandaan komen.”

Op korte termijn gaan de importtarieven vooral voor hogere consumentenprijzen zorgen, geeft ook Trump zelf inmiddels toe. Op langere termijn hoopt hij bedrijven te stimuleren om weer meer in de VS zelf te gaan produceren.

Prijs

Maar zelfs al groeit de Amerikaanse industrie weer, dan nog zal de consument een prijs betalen, zegt de Groningse hoogleraar Steven Brakman. „Die producten werden voorheen niet voor niets uit het buitenland gehaald. Daar waren ze goedkoper, of van betere kwaliteit.”

Bovendien hoeft een groeiende industrie niet per se meer banen op te leveren, zegt Brakman. „Zo besloot Ford eerder om weer meer auto’s in de VS te produceren, maar dan wel met een fabriek vol robots in plaats van mensen.”

Ook Phlippen denkt dat dit beleid op lange termijn niet veel goeds gaat betekenen voor de VS. „Kijk naar het Verenigd Koninkrijk, dat zich met de brexit ook wilde afzonderen van de rest van de wereld. ”Engeland weer voor de Engelsen”, klonk het toen. Maar ondertussen begint het welvaartsniveau in het VK steeds verder weg te zakken ten opzichte van de EU.” Dat afzonderen van handelspartners is uiteindelijk heel kostbaar, zegt ze.

Het nieuwe Amerikaanse beleid mag volgens veel economen dan onzinnig zijn, de gevolgen voor andere landen zijn er niet minder om. In de EU zitten ondernemers daarom op het puntje van hun stoel, en maandag stonden veel bedrijven in het rood op de beurs. Vooral autofabrikanten als BMW en Volkswagen moesten het ontgelden, maar ook de koers van de Nederlandse chipmachinefabrikant ASML daalde met meerdere procenten.

De algehele stemming op de Europese beurzen bleef dinsdagochtend terughoudend, na de tegenmaatregelen van China op de invoerheffingen die Trump voor het land had aangekondigd en die dinsdag zijn ingegaan.