Vissers en boeren, de enthousiaste brexiteers van het eerste uur, zien geen verandering of klagen over regelgeving die nog verder gaat dan voorheen. En de immigratiecijfers, een van de belangrijkste redenen voor brexit, zijn hoger dan ooit.

Peter Koren zit in zijn werkplaats in Crowborough, op de grens van Sussex en Kent. Hij is de hele dag bezig geweest met het repareren van een order naar Ierland. Een klant daar had meetapparatuur –flipstops genaamd– besteld, maar sinds het vertrek uit de EU kunnen die niet gewoon worden geleverd, maar moet iemand met een officiële bevoegdheid de order ondertekenen. Het zorgde voor zo veel verwarring dat de order door de leverancier werd teruggestuurd.

Koren schudt zijn hoofd. De verzendkosten waren al anderhalf keer zo hoog als voor brexit, voor het terugsturen rekende de leverancier het dubbele van die kosten. En nu moet het nog een keer worden gestuurd. De klant betaalt, want die heeft toegegeven een fout te hebben gemaakt, maar het is een heleboel „trammelant om niets”, aldus Koren.

EU-omzet gedaald

Het verhaal staat niet op zichzelf. Vooral in de industrie zijn de gevolgen van brexit merkbaar. Grotere bedrijven weten om te gaan met de extra regelgeving die sinds het vertrek uit de EU noodzakelijk bleek. Maar in het midden- en kleinbedrijf hebben veel bedrijven gekozen om niet langer naar de EU te exporteren, legt econoom Jonathan Portes uit.

Zover wil Koren niet gaan. Maar de extra kosten van verzenden en de extra tijd die aan de orders moet worden besteed, heeft ervoor gezorgd dat zijn EU-omzet met ongeveer een kwart is gedaald. „Het is geen ramp, want voor brexit ging het wat de rest van de EU betreft misschien om 20 procent van mijn totale omzet, maar het is natuurlijk wel vervelend.”

Brian Phillipsn is een visser in Whitehaven, iets ten noordwesten van het fameuze Lake District in het noorden van Engeland. Hij was net als de meeste vissers in het land een grote voorstander van brexit. „De Europeanen” –wat Phillipsn betreft hoort het Verenigd Koninkrijk niet echt tot Europa– „stalen onze vis. Ik was dolblij dat daar een einde aan werd gemaakt en had ook enthousiast voor brexit gestemd.

Maar in werkelijkheid is het nog erger geworden. De Europeanen vangen nog altijd het leeuwendeel van onze vis. Maar wat nog erger is, is dat we nu te maken met regelgeving uit Londen. Ik had het niet voor mogelijk gehouden, maar die is nog ingrijpender dan die uit Brussel. Ik moest laatst iets repareren aan mijn boot. Ik ben twee weken bezig geweest met het invullen van papieren. Ik ben verbaasd om het mezelf te horen zeggen, maar ik zou zo weer deel van de EU willen uitmaken.”

Deze week meldde opiniepeiler YouGov dat het enthousiasme voor brexit nog nooit zo laag is geweest als juist nu. Slechts 10 procent van de ondervraagden denkt dat er meer voordelen zaten aan brexit dan nadelen. Liefst 55 procent van de ondervraagden wil weer graag deel gaan uitmaken van de Europese Unie. Als de ”geen mening/niet-stemmers” worden genegeerd, levert dat een ruime meerderheid op voor een hereniging binnen de EU.

Nieuw referendum

Zover zal het voorlopig niet komen. Volgens John Curtice, hoogleraar politieke wetenschappen aan de universiteit van Strathclyde, is er politiek gezien geen enkele interesse om de „open wond die brexit is” verder te openen. „Het onderwerp kwam nauwelijks aan de orde bij de verkiezingen van vorig jaar”, aldus Curtice. „De nieuwe Labourregering beloofde daarna werk te maken van het heronderhandelen van het brexitakkoord, maar daar wordt geen enkele haast mee gemaakt.”

Volgens Cutice is het in zekere zin verbazingwekkend. Hij heeft immers berekend dat ruim twee derde van de Labourstemmers voorstander is van hereniging. Met de ruime meerderheid die Labour heeft, zou zelfs een nieuw referendum kunnen worden uitgeschreven. „Maar dat zal niet gebeuren”, aldus Curtice. „Labour heeft, naar mijn gevoel ten onrechte, nog niet de hoop opgegeven om de voormalige arbeiders in de industriesteden –traditioneel op Labour stemmend– terug te winnen. Die zijn echter voorgoed verloren. Ze stemden op de Conservatieven van partijleider Johnson en zullen nu waarschijnlijk naar Reform (de partij van brexiteer Nigel Farage, JvM) trekken.”

Chris Jones heeft een melkveebedrijf in de buurt van Hever Castle in Kent. Ook hij is teleurgesteld over brexit. „Ik was het totaal niet eens met het landbouwbeleid van de EU. Dat was vooral bedoeld om Franse boeren te helpen. Maar boeren werden wel serieus genomen. Daarvan is in dit land geen sprake. De meeste landbouwgrond is in handen van landadel, die landbouw als een soort van aardigheidje beschouwt. En de huidige regering is helemaal verschrikkelijk. Als het even zou kunnen zouden ze de hele sector de nek om willen draaien.”

Heeft brexit dan helemaal geen voordelen gehad? Portes moet even nadenken. „De immigratie is toegenomen”, zegt hij na verloop van tijd. „Dat is waarschijnlijk het laatste wat brexiteers wensten, maar het heeft in ieder geval voorkomen dat de ergste rampscenario’s over het ineenstorten van de Britse economie zijn uitgekomen.”