”Als Duitsland niest wordt Nederland verkouden”. Wanneer het in Duitsland economisch minder goed gaat, heeft dat grote gevolgen voor Nederland. Ooit was dit een waarheid als een koe. Toen werd het een cliché. Nu echter is het opnieuw dringend nodig om Nederland te herinneren aan de sterke economische afhankelijkheid van Duitsland. Nederland kan het zich niet permitteren om dit belang uit het oog te verliezen. Duitsland is onze belangrijkste handelspartner en zal dat nog lang blijven.

Inwoners van Duitse steden voelen zich onveilig door de komst van grote groepen jonge mannen uit het Midden-Oosten

Tekenend voor de nonchalante houding van Nederland tegenover Duitsland is de magere belangstelling in Nederland voor de komende parlementsverkiezingen in Duitsland, op 23 februari. Deze geringe betrokkenheid staat in schril contrast met de gedetailleerde berichtgeving in de Nederlandse pers over de dreigementen en bokkensprongen van de nieuwe president van de Verenigde Staten, Donald Trump.

Onveiligheid

Met welk Duitsland Nederland na 23 februari te maken krijgt, hangt af van de mate van eerlijkheid en betrouwbaarheid van de lijsttrekkers van de verschillende partijen. Het is voor de zittende partijen geen gemakkelijke opgave om naar het oordeel van de Duitse burger geloofwaardig te zijn. De partijen die tot voor kort de regering vormden –de sociaaldemocraten (SPD), de Groenen en de liberalen (FDP)– kregen te maken met economische teruggang, de oorlog in Oekraïne en het dichtdraaien van de kraan van het goedkope Russische gas. Daarnaast ook met enorme verwaarlozing van wegen, bruggen, sluizen en spoorwegen en met schoolproblemen door de instroom van kinderen die de Duitse taal niet beheersen. En niet in de laatste plaats met het gevoel van onveiligheid dat inwoners van Duitse steden hebben door de komst van grote groepen jonge mannen uit het Midden-Oosten.

Men praat in de Duitse media al over Friedrich Merz (CDU) als nieuwe bondskanselier

Duitsers willen van hun regering stabiliteit en bescherming van have en goed. Op de gevoelens van ontheemding en verlies van traditionele Duitse waarden heeft de regering van bondskanselier Olav Scholz (SPD) niet afdoende antwoord weten te geven. Scholz kwam sympathiek over, maar straalde niet genoeg gezag uit om Rusland tegenwicht te bieden en aan de oorlog met Oekraïne een einde te maken. Voor Scholz en voor de liberale voorman Christian Lindner lijken de komende Bondsdagverkiezingen een afgang te worden, net als voor de extreemlinkse partij Die Linke. Voor de Groenen gloort er enige hoop, al maken Robert Habeck en zijn collega-minister Annalena Bärbock nauwelijks indruk tijdens discussies in de Duitse media. Bärbock laat met haar zwakke betoogstijl zelfs een zielige indruk achter.

AfD en BSW

Leek de christendemocratische partij CDU na het aftreden van Angela Merkel in 2021 in een vrije val te zijn beland, onder de nieuwe partijleider Friedrich Merz is het tij inmiddels gekeerd. Men praat in de Duitse media al over Merz als nieuwe bondskanselier. Mogelijk rekent men in dat geval buiten de waard. Ontgoochelde en ontevreden Duitsers hebben namelijk een thuis gevonden in de partij Alternative für Deutschland (AfD), geleid door de zeer gewiekste en genadeloze Alice Weidel. Weidel kanaliseert de onvrede zo behendig, dat AfD volgens de huidige prognose 21 procent van de stemmen zal behalen.

Opnieuw wordt een scheidslijn zichtbaar die Duitsland ernstig verdeelt: de scheiding tussen Oost en West

In tegenstelling tot haar collega’s in de Bondsdag die het woord ”humor” helaas niet tot hun woordenschat rekenen, is de meest recente ster aan het Duitse politieke firmament een vriendelijk ogende, met gevoel voor humor gezegende vrouw. Ze werd in 1969 in Jena in de DDR geboren en haar naam luidt Sahra Wagenknecht. Haar uit Iran afkomstige vader verliet het gezin toen Wagenknecht nog jong was. Zij was lid van de Oost-Duitse communistische partij, liet zich echter niet voor het karretje van de machthebbers in de DDR spannen en studeerde na de Wende (1989) onder meer in Groningen. Nog maar een jaar geleden richtte Wagenknecht haar eigen partij op: Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW).

Aan de schandpaal

De politieke arena van de Duitse Bondsrepubliek is niet voor doetjes. De discussies worden op het scherp van de snede gevoerd. Merz maakt Scholz af, Scholz zet Lindner in zijn hemd, Weidel onthooft de Groenen, Scholz, Merz en Lindner zonder blikken of blozen en wordt zelf als het kwaad in eigen persoon aan de schandpaal genageld. Het is alles van een hoog dramatisch gehalte en van relativerende humor gespeend. Niet fraai, wel spannend. Zoiets kennen wij in Nederland niet. Hier zou de helft van het kabinet bij dergelijke vernietigende aanvallen huilend weghollen.

Hoe Sahra Wagenknecht de aanvallen op haar persoon (staliniste, orthodoxe marxist, knechtje van tsaar Poetin, leeg- en warhoofd) met een milde glimlach weet te pareren, is bewonderenswaardig. Maar, bij de pogingen om haar pootje te lichten is meer aan de hand. Opnieuw wordt een scheidslijn zichtbaar die Duitsland ernstig verdeelt: de scheiding tussen Oost en West.

Afkeer van DDR

Bij de verkiezingen van deelstaatparlementen won de BSW fors. De partij nam zelfs plaats in de regeringen van de Oost-Duitse deelstaten Thüringen en Brandenburg. Eenzelfde toeloop hoeft de BSW in de westelijke deelstaten van Duitsland niet te verwachten. De afkeer van alles wat naar de DDR riekt, is in Keulen en München nog voelbaar. Het feit dat de BSW zich omringd heeft met deskundigen op alle relevante gebieden van de samenleving en de partijdoelstellingen op een transparante manier in de openbaarheid brengt, verandert daar niets aan.

Zullen FDP en BSW op 23 februari de kiesdrempel van 5 procent halen en zetels veroveren in de Bondsdag? Een positieve uitslag voor de kleine partijen zou de diepgang van de discussies in de Duitse Bondsdag ten goede komen. In de tussentijd nemen de op de persoon gerichte politieke aanvallen toe. Je vraagt je af hoe beschadigde Duitse politici na de verkiezingen ooit kunnen ”koalieren”, een coalitie kunnen vormen.

Strijdperk

Nederland doet er goed aan om de discussies in het kader van de ”Bundestagswahlkampf” in de Duitse media te volgen. Op 9 en 16 februari treden bondskanselier Olav Scholz en CDU-voorman Friedrich Merz met elkaar in het strijdperk. Nederland heeft er groot belang bij om te weten met welk Duitsland het de komende vier jaar te maken krijgt.

De auteur is voormalig docent Duitslandstudies aan de Radboud Universiteit Nijmegen.