Als de schaakredacteur die de wekelijkse schaakrubriek in deze krant verzorgt, is het recenseren van een schaakboek voor mij geen alledaagse bezigheid. Zeker niet als het gaat om een uitgave die vooral een leesboek is. Pas in de appendix aan het eind van het boek staan schaakpartijen, -stellingen en -diagrammen. De belangrijkste partijen die de auteur door het boek heen benoemt, heeft hij, prettig voor de schaker, keurig van commentaar voorzien. Het geeft mij inspiratie voor mijn schaakrubrieken.

In ”De schaakrevolutie” beschrijft Doggers de schaakwereld in al zijn facetten. De ondertitel ”Hoe een eeuwenoud bordspel populairder werd dan ooit” geeft de kortste samenvatting van de inhoud van het boek weer. Het schaken is veel minder in het nieuws dan voetbal. Dat de 18-jarige Gukesh uit India enkele weken geleden de jongste wereldkampioen schaken ooit werd, trok bijvoorbeeld nauwelijks de aandacht. Een valsspeler die met zijn mobiel op het toilet betrapt wordt, haalt het nieuws vaak weer wel.

Aan het eind van de inleiding schrijft Doggers: „Achter dit ogenschijnlijk eenvoudige bordspel met 64 velden en 32 stukken schuilen directe verbindingen met vele facetten van het leven, afgezien van een ongelooflijke geschiedenis vol fascinerende verhalen en briljante persoonlijkheden. Lezers voor wie schaken nieuws is en die dit boek in hun handen houden, hebben een unieke wereld te ontdekken die zowel fascineert als inspireert.”

Rijke historie

Doelgroep van dit boek zijn daarom ook mensen die zelf niet schaken. De buitenwacht heeft vaak een verkeerd beeld van de schaakwereld; met dit goed leesbare boek wordt duidelijk hoe die wereld er werkelijk uitziet, vanaf het ontstaan van het spel tot nu toe. Fijn dat er heel veel aandacht wordt gegeven aan de rijke historie van het koninklijke spel, dat waarschijnlijk in de zesde eeuw of nog eerder in Oost-Perzië (tegenwoordig Noord-India) ontstond. Doggers beschrijft de ontwikkeling van het schaken door de eeuwen heen. En hij neemt de lezer mee vanaf de internationale schaaktoernooien die sinds 1851 werden gehouden tot het digitale tijdperk.

Doggers verkent ook de vernieuwingen van het schaken in de moderne tijd, met name als het gaat over de invloed van technologie en internet. Hij biedt een fascinerende inkijk in de wijze waarop digitale platforms zoals Chess.com en livestreaming op Twitch een nieuwe generatie schakers hebben geïnspireerd en aangetrokken. Hij laat zien hoe onlineplatforms de schaakwereld toegankelijker hebben gemaakt voor een breder publiek.

Doggers besteedt veel aandacht aan topschakers (zoals de Noor Magnus Carlsen) die een sleutelrol spelen in het populair maken van schaken onder jongeren. Zo interviewde hij schaaklegende Garri Kasparov bij het graf van die andere schaaklegende, Bobby Fischer.

Doggers illustreert ook hoe technologieën als AI en schaakcomputers zowel uitdagingen als kansen bieden voor de schaakgemeenschap

Einde van het spel

Een van de intrigerende aspecten van het boek is Doggers’ bespreking van de democratisering van schaken. Die heeft niet alleen de manier waarop schaken wordt gespeeld veranderd, maar ook hoe het wordt geleerd en ervaren. Doggers illustreert ook hoe technologieën als AI en schaakcomputers zowel uitdagingen als kansen bieden voor de schaakgemeenschap. De opkomst van AI heeft bijvoorbeeld geleid tot sterkere trainingsmethoden, maar roept ook vragen op over eerlijkheid en concurrentie.

Ik mis wel in het boek de uitspraak van informaticus prof. dr. Jaap van den Herik, die verwacht dat de beste computers in 2035 het schaakspel hebben opgelost; het schaakspel is volgens hem dan uitgeanalyseerd. Dit zou het einde van het bordspel kunnen betekenen. Van den Herik promoveerde in 1983 al op het proefschrift ”Computerschaak, schaakwereld en kunstmatige intelligentie”.  Mogelijk paste zo’n negatieve constatering niet bij de positieve uitstraling van dit boek.

De schaakrevolutie, Peter Doggers; uitg. Het Spectrum; 432 blz.; € 29,99