Lesgeven over de Franse hugenoten zonder controle vanuit Parijs
Grip op het onderwijs. Weinig landen zijn daar zo mee bezig als Frankrijk. Toch zijn er enkele honderden christelijke scholen, waaronder veertig protestantse. Volledig particulier. En ze denken zelfs over groei.
Jérome Garnier opent zijn Bijbelapp en leest uit Exodus. Met zijn collega’s deelt hij enkele gedachten. Daarna verzamelt hij gebedsonderwerpen en buigt de groep het hoofd.
De staf van de christelijke school Établissement Daniel in de Franse Elzas begint de werkdag altijd in dit Engelse lokaal. Lesgeven gaat hier nog met krijtborden en de verf bladdert hier en daar af. Maar de motivatie voor christelijk onderwijs is springlevend.
Établissement Daniel begon in 1986. Na een paar jaar kocht de school dit chateau, een kasteelachtige villa uit 1860 net buiten Guebwiller (tussen Mulhouse en Straatsburg).
Terwijl hun docenten bidden, beklimmen de leerlingen de trappen. Sommigen moeten ruim een uur reizen. Met 240 leerlingen is Établissement Daniel een van de grootste christelijke scholen in Frankrijk.
Levensbeschouwing
„Oefening in de christelijke levensbeschouwing.” Zo vat directeur Patrick Schmitt het doel van de school samen. „Soms komen hier leerlingen tot Christus, maar evangelisatie is niet ons hoofddoel. Ons doel is het versterken van het christelijke wereldbeeld.”
Terwijl Schmitt vertelt, is in de klaslokalen een dagopening van 30 minuten aan de gang. Die bestaat uit Bijbellezen, gebed en een groepsgesprek.
De directeur stimuleert dat docenten ook in de lessen onderwerpen verduidelijken vanuit een christelijk perspectief. Neem bijvoorbeeld de Franse geschiedenis. Schmitt: „De Reformatie en de hugenoten zijn cruciaal geweest voor Frankrijk.”
Calvijn
Christelijke scholen hebben alle eeuwen door een centrale plaats gehad in Frankrijk, zegt Schmitt. „Veel scholen begonnen als kerkelijke instellingen. Ik denk eigenlijk dat seculier onderwijs een vrij nieuwe uitvinding is.”
Hij verwijst naar de Franse hervormer Calvijn, die in 1559 schreef: „Geen kerk zal bloeien zonder school.” Dat citaat hangt op verschillende plaatsen in de school.
Later kreeg de Franse staat meer grip op het schoolleven. Momenteel begint de leerplicht op de leeftijd van drie jaar, om te voorkomen dat „ouders hun kinderen indoctrineren”, zegt Schmitt, onder verwijzing naar een vroegere minister van Onderwijs.
In de jaren tachtig zochten ouders een alternatief. Dat leidde tot Établissement Daniel. Vlak voor het jaar 2000 zat het leerlingenaantal op 150. Nu zit de school op een piek van 240.
De kinderen komen uit zo’n vijftien tot twintig kerkelijke denominaties, variërend van rooms-katholiek tot gereformeerd. Precies weten doet Schmitt het niet, omdat de school er niet naar vraagt. Bovendien laat de school leerlingen van niet-christelijke gezinnen toe.
Met nieuwe ouders voert de school een gesprek. „Daarin presenteren we onze grondslag en waarden. We vertellen dat we uit de Bijbel lezen, bidden en het Evangelie presenteren. We vragen de ouders dat te respecteren. Overigens komt 95 procent van de leerlingen uit een christelijk gezin.”
Leerlingen discussiëren soms over bepaalde onderwerpen. „Dat is mooi. Ons idee is om jongeren bij elkaar te brengen tot eenheid in het lichaam van Christus”, stelt Schmitt.
Uitwisseling
De gebedsruimte is weer veranderd in een lokaal. Ludmila Sartorisova, oorspronkelijk uit Slowakije, doceert al zeven jaar Engels in Guebwiller.
Engels is belangrijk voor de school. Établissement Daniel heeft diverse uitwisselingsprogramma’s met christelijke scholen in Finland (Espoo), Nederland (Middelharnis) en Duitsland (Lahr).
Vandaag heeft de school bezoek van een klas uit Finland. Samen met hun Franse leeftijdgenoten zijn die leerlingen bezig met het bakken van zoete Finse pullabroodjes.
„Ik vind het belangrijk om in de pauze samen met christelijke vrienden te bidden” - Nina, leerling van de christelijke school Établissement Daniel
Leerling Anna geniet ervan om de Finnen terug te zien. „Vorig jaar waren we bij hen in Finland”, vertelt ze enthousiast. De 14-jarige woont in Pfastatt, vlak bij Mulhouse. Haar moeder brengt Anna, haar twee zussen en een broer met de auto naar school; een rit van 25 minuten enkele reis.
Ze is positief over de school. „We praten over Jezus en elke ochtend lezen we uit de Bijbel. Dat past bij wat we thuis gewend zijn. Tijdens samenkomsten speel ik gitaar.”
EU-integratie
In een ander gebouw legt Jérome Garnier de ins en outs van de Europese Unie uit aan leerlingen van de bovenbouw (”lycée”). Dat is een speciaal onderdeel van de school dat leerlingen voorbereidt op de universiteit. Aspiranten worden alleen op het ”lycée” toegelaten als ze eerst een motivatiebrief schrijven.
Het terrein rond het oude schoolgebouw is open. Op de achtergrond liggen de heuvels met wijngaarden. In een hoekje geniet een groep lycéescholieren van de pauze. Toen Esther (15) drie jaar geleden naar Daniel kwam, was ze nog geen christen, vertelt ze. „Maar hier hoorde ik het Woord van God en voelde ik Zijn aanwezigheid. Door de school en het voorbeeld van leerkrachten en leerlingen leerde ik leven met God als een vriend.”
Ook voor Nina was de school belangrijk in haar wandel met God. Eerst zat ze op een openbare school, maar ze vroeg haar ouders om te wisselen. „Ik vind het belangrijk om in de pauze samen met christelijke vrienden te bidden.”
Financiën
Christelijk onderwijs in Frankrijk is een „geloofswerk”, zegt Schmitt. De staat geeft geen subsidies. Evenmin zijn er grote kerkgenootschappen die Établissement Daniel steunen. Het meeste geld komt van de ouders en donaties.
De salarissen zijn afgestemd op het minimumloon van ongeveer 1500 euro per maand. Pas na tien jaar geeft de school een kleine bonus. Maar terwijl de meeste scholen moeite hebben om aan personeel te komen, heeft Daniel altijd respons bij vacatures.
„Laatst was de inspecteur verbaasd dat we evolutie onderwezen als een theorie en niet als een feit” - Patrick Schmitt, directeur van de christelijke school Établissement Daniel
Van tijd tot tijd zijn er crisismomenten, geeft de directeur toe. „Dan gaan we op onze knieën”, zegt hij. „De school is altijd een stap in het geloof geweest. Elke maand is het een zegen als we de salarissen kunnen betalen.”
Openbare scholen zijn gratis. Privéscholen moeten alles zelf betalen. In Guebwiller tellen ouders elke maand 260 euro per kind neer. Het wordt goedkoper zodra er meer kinderen uit één gezin komen, zegt Schmitt. „De meeste gezinnen betalen rond de 200 euro. Als dat niet lukt, proberen we toch te helpen. Wij vinden dat financiën geen blokkade mogen zijn.”
Evolutie
De school is particulier, maar krijgt wel de onderwijsinspectie op bezoek. Schmitt: „Laatst was de inspecteur verbaasd dat we evolutie onderwezen als een theorie en niet als een feit.”
Het thema schepping-evolutie leidt rond de school nauwelijks tot debat. Sommige verwante theologen stellen dat Genesis 1 niet historisch is, zegt Schmitt. „Toch houden wij eraan vast dat de hele Bijbel ook historisch is, inclusief het Genesisverhaal.”
„Zolang de deur openstaat, gaan we door; God staat boven alle regeringen” - Patrick Schmitt, directeur van de christelijke school Établissement Daniel
De wettelijke positie van christelijke scholen verschilt per regio in Frankrijk, zegt Schmitt. „Maar voor het hele land geldt dat de staat de controle over het onderwijs opeist. Alternatieve vormen, zoals thuisonderwijs, worden tegengewerkt.”
Dat leidt tot een maatschappelijke reactie. In het jaar 2000 waren er honderd privéscholen in het land; nu zijn dat er 2000, variërend van rooms-katholieke tot joodse scholen. „Ook ouders zoeken blijkbaar controle”, zegt Schmitt.
Schmitt houdt er rekening mee dat Parijs de teugels zal aantrekken. „Maar zolang de deur openstaat, gaan we door. God staat boven alle regeringen.”
Schmitt heeft daarom volop plannen. Hij wil meer hulp bieden aan kleinere scholen in de regio die worstelen om te overleven. „Al 10 procent van ons geld gaat naar andere scholen. Dat hebben we dertig jaar geleden besloten, toen we zelf 80.000 franc nodig hadden. We zijn hierdoor altijd gezegend geweest.”
