Aan deze vijftien hbo’s en universiteiten in Nederland en Vlaanderen kun je theologie studeren
Je bent 18 jaar, zit in het vwo-examenjaar en theologie interesseert je. Je bent verpleegkundige, 48 jaar en wilt godsdienstdocent worden. Je hebt als 31-jarige accountmanager een roeping tot predikant. Waar kun je in Nederland of Vlaanderen terecht om theologie te studeren?
Sommige universitaire theologieopleidingen zijn verbonden aan een kerk. Zo is de Protestantse Theologische Universiteit (PThU), sinds kort in Utrecht, de predikantsopleiding voor de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), is de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA) dat voor de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) en de Theologische Universiteit Utrecht (voorheen in Kampen) voor de Nederlandse Gereformeerde Kerken (NGK). Aankomende hersteld hervormde predikanten vinden een plek aan het Hersteld Hervormd Seminarium (HHS), een van de varianten van de studie theologie aan de Vrije Universiteit (VU) Amsterdam.
Verschillende van deze kerkelijk gebonden opleidingen, die allemaal zowel bachelor- als masterstudies bieden, kennen een financieringsfonds voor aankomende predikanten. Want studeren, zeker als zijinstromer, is duur. Afhankelijk van de situatie en genoten vooropleiding kunnen de kosten oplopen tot ruim 7000 euro per jaar.
Voor genoemde instellingen geldt dat ook iemand die niet (zeker) predikant wil worden, welkom is. Ook is het mogelijk om predikant te worden in, bijvoorbeeld, de PKN en een deel van de studie aan een andere universiteit te volgen. In de praktijk wordt het studentenpubliek van kerkelijk gebonden instellingen steeds meer interkerkelijk.
Legio
Er zijn meer universiteiten die een klassieke bacheloropleiding theologie bieden, zij het niet allemaal met een even klassiek gereformeerde identiteit als bijvoorbeeld de TUA heeft. Zo kun je een wetenschappelijke bachelor theologie behalen aan de VU Amsterdam (via verschillende routes en seminaries), in Groningen (eventueel via een PThU-traject) of aan de Evangelische Theologische Faculteit Leuven, een opleiding met een duidelijk protestantse inslag. Wie het zoekt in de hoek van de Rooms-Katholieke Kerk (RKK), kan zijn licht opsteken in Nijmegen, aan Tilburg University (deels in Utrecht) of aan de Katholieke Universiteit Leuven. Alle tot nu toe genoemde instellingen bieden colleges in de grondtalen van de Bijbel; de verplichte hoeveelheid verschilt per opleiding.
Na een bachelor theologie, die bij voltijdstudie drie jaar duurt, is het aantal keuzemogelijkheden voor een wetenschappelijke master legio, zowel in locatie, studieduur als inhoud. Elk van genoemde instellingen biedt meerdere masters. De praktische spits verschilt. Sommige masters richten zich op het afleveren van predikanten of geestelijk verzorgers, andere juist op wetenschappelijk onderzoek: de tweejarige researchmasters. Vergeleken met andere disciplines is het hoge aantal theologiemasters van drie jaar voltijdstudie, vaak mede gericht op het predikantschap, opvallend.
Niet voor iedereen is een wetenschappelijke opleiding haalbaar of een logische keuze. Hbo-opleidingen theologie zijn er echter ook genoeg. De identiteit wisselt: het Centrum voor Godsdienstonderwijs gaat uit van de Gereformeerde Gemeenten (GG) en is daarmee gebonden aan de gereformeerde belijdenis. De Christelijke Hogeschool Ede (CHE) en Hogeschool Viaa noemen zich expliciet protestants-christelijk, Hogeschool Windesheim profileert zich zo niet meer en Fontys Hogeschool heeft een rooms-katholieke achtergrond. De CHE en Hogeschool Windesheim hebben een samenwerkingsovereenkomst gesloten met de PKN voor de erkende opleiding van kerkelijk werkers.
Een speciale aanbieder van twee theologische masters is Tyndale Theological Seminary in Badhoevedorp. De tweejarige studie evangelical theology is door de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie erkend als hbo-master.
Onvolledig
Volledig is het op deze pagina’s gegeven overzicht niet. Sommige karakteristieken ontbreken, zoals de voertaal (Nederlands of Engels), het aantal internationale studenten en de mogelijkheid voor deeltijdstudie.
Verder: meer algemene studies religiewetenschappen zijn hier niet vermeld. Ook ontbreken hier de opleidingen die zich uitsluitend richten op de vorming van predikanten, zoals de Theologische Scholen van de GG en de Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Die zijn overigens ook niet van overheidswege geaccrediteerd.
Ten derde: buiten Nederland en Vlaanderen, waar dit overzicht zich toe beperkt, zijn eveneens talloze theologieopleidingen te vinden, ook voor studenten die specifiek een opleiding van behoudend christelijke of gereformeerde signatuur zoeken. Te denken valt aan de Freie Theologische Hochschule in het Duitse Gießen en het Puritan Theological Reformed Seminary in Grand Rapids (VS). Wat in dit overzicht ook ontbreekt, is het Evangelisch College in Zwijndrecht. Dat bezit geen officiële overheidsaccreditatie, maar volgens het instituut zijn de verschillende theologieopleidingen die het biedt op hbo-niveau.
Ten slotte: alle genoemde hbo-instellingen bieden een tweedegraadsopleiding voor godsdienstdocent. Een verhaal apart zijn opleidingen voor een eerstegraadserkenning. Deze bevoegdheid voor de bovenbouw van de havo of het vwo kan verkregen worden via verschillende routes, nog afgezien van het feit dat elke instelling maatwerk biedt aan de hand van genoten vooropleidingen. De eerste hoofdroute is een hbo-master van 90 EC (studiepunten), te volgen bij de CHE of bij Hogeschool Windesheim (hier is ook een afstudeervariant geestelijk verzorger mogelijk).
Route twee is een universitaire educatieve master, verkrijgbaar in twee smaken: een reguliere theologiemaster plus een eenjarige educatieve master (60 EC), of een tweejarige master (120 EC). Deze zijn te volgen aan eerder genoemde universiteiten (Amsterdam, Groningen, Nijmegen, Tilburg), maar ook aan Universiteit Leiden, Universiteit Utrecht of de Universiteit van Amsterdam. Aan de twee Leuvense instellingen kan via een master van 90 EC een voor Vlaanderen geldende lesbevoegdheid worden behaald.
