Wat is er aan de hand?

De besturen van de VU-faculteit en de PThU, met vestigingen in Amsterdam en Groningen, maakten begin maart bekend hun gezamenlijke bacheloropleiding theologie te beëindigen. In deze zogeheten ”joint bachelor” volgen studenten drie jaar lang colleges bij docenten van beide universiteiten. Daar komt nu dus een einde aan.

Waarom wordt deze gezamenlijke bachelor gestopt?

Dat blijft nog wat schimmig. Binnen de VU waren er al eerder vragen gerezen over de houdbaarheid van twee bacheloropleidingen theologie naast elkaar. De VU en de PThU zitten in Amsterdam samen in één gebouw, aan de De Boelelaan. De keuze van de PThU om volgend jaar naar Utrecht te verhuizen, heeft de bezinning hierover „in een stroomversnelling” gebracht, laten de besturen weten. Waarbij ze benadrukken dat de beëindiging van de joint bachelor het resultaat is van „een complexe afweging van factoren aan beide instellingen en daarom niet alleen op het conto van de PThU geschreven kan worden”.

Wat vinden de docenten van de PThU en de VU van het besluit om de joint bachelor te stoppen?

Docenten van de Protestantse Theologische Universiteit en de Vrije Universiteit klommen in maart meteen in de pen toen duidelijk was geworden dat er een streep door de opleiding was gezet. Ze drongen in een brief sterk aan op heroverweging van het besluit. Een „jammerlijke beslissing”, vonden de schrijvers. „Door deze losmaking raakt het theologische veld nog verder versplinterd.”

De besturen stelden een adviescommissie in. Wat heeft die onderzocht?

De commissie, die in juni aan de slag ging, is vier man sterk: prof. dr. Henk van den Belt (VU), dr. Jan Krans (PThU), prof. dr. Wim Moehn (PThU) en prof. dr. Willem van Peursen (VU). Zij moesten, uitgaande van het gezamenlijke besluit om de joint bachelor te beëindigen, kijken hoe beide theologische instellingen kunnen blijven samenwerken op het terrein van onderzoek en onderwijs aan studenten.

Veel docenten hebben het gevoel dat het besluit om de gezamenlijke bachelor te beëindigen „een beslissing van de besturen is, die genomen is over de hoofden van de collega’s heen. Op collegiaal niveau was en is de samenwerking tussen medewerkers van beide instellingen doorgaans prima, zelfs nu, nu er gezamenlijk gewerkt moet worden aan de ontvlechting van de joint bachelor.”

Een „aanzienlijk aantal” medewerkers pleit ervoor om de mogelijkheid te onderzoeken om de joint bachelor te behouden. „Ik zou ervoor willen pleiten nog een extra mijl te gaan om te bezien of er niet toch een doorstart mogelijk is, eventueel met bilocatie of desnoods volledig in Utrecht”, reageerde iemand.

Daarnaast zijn er twijfels over de „doelmatigheid en wenselijkheid” van een nieuwe door de PThU op te zetten bachelor in Utrecht. „Met de hoeveelheid theologische bacheloropleidingen die in een geografisch zeer klein gebied wordt aangeboden, wordt dit door sommigen als een onnodige, zelfs „verkwistende” investering gezien.”

Ook de theologische universiteit van de Nederlandse Gereformeerde Kerken verhuisde recent naar de Utrechtse binnenstad.

Wat adviseert de onderzoekscommissie?

De notitie is vorige week donderdag gepresenteerd tijdens een besloten bijeenkomst voor wetenschappelijk medewerkers van de PThU en de VU.

De commissie concludeert dat veel medewerkers de overtuiging hebben dat de stopzetting van de joint bachelor „geen goed besluit was, geen noodzakelijk gevolg was van de verhuizing van de PThU naar Utrecht, en vooral een besluit is geweest op bestuurlijk niveau, waarin veel medewerkers zich niet gekend voelen”.

Ze vraagt de besturen hun besluit te heroverwegen en de gezamenlijke bachelor een doorstart te gunnen, zo mogelijk op twee locaties. De commissie zet vraagtekens bij een nieuwe bachelor van de PThU, ook omdat de studentenaantallen teruglopen.

Zijn de besturen gevoelig voor dit advies?

„Een doorwrochte tekst”, schrijven rector prof. dr. Maarten Wisse van de PThU en interim-decaan prof. dr. Frank van der Duijn Schouten van de VU-faculteit religie en theologie in een maandag verschenen reactie van beide besturen.

Ze juichen samenwerking op het gebied van onderzoek en onderwijs toe. De besturen schrijven: „We respecteren de hartenkreten die de commissie uit de beide instellingen heeft opgevangen en waarderen het zeer dat ze deze signalen aan de besturen heeft willen voorleggen, maar stuit niettemin op de complexiteit van de afweging die zij beide hebben gemaakt bij het wederzijdse besluit om tot beëindiging van dit programma over te gaan. Beide besturen begrijpen goed dat het beëindigen van dit mooie gezamenlijke programma collega’s binnen de beide instellingen verdriet doet, maar moesten in het licht van de veranderende situatie in de beide instellingen keuzes maken.”

Hoe nu verder?

Studenten kunnen zich nog tot september 2025 inschrijven voor de joint bachelor, maar beide besturen ontraden dat. Die geven het advies de bachelor van de VU-faculteit religie en theologie of van de Rijksuniversiteit Groningen te volgen. Met succes, want er is dit jaar maar één student die zich voor de joint bachelor heeft ingeschreven.

Het is de bedoeling dat de PThU in Utrecht met een eigen bacheloropleiding van start gaat, in 2025. Naar verwachting verdwijnt de gezamenlijke bachelor van de PThU en de VU op 1 september 2028 definitief uit de boeken.