Dat laat een vorig jaar gehouden onderzoek onder 25 opiniemakers, aangeduid als „vooraanstaande en invloedrijke Nederlanders”, zien. Het onderzoek is uitgevoerd door strategisch adviesbureau De Positioneerders, in opdracht van de faculteit religie en theologie van de Vrije Universiteit (VU) Amsterdam. De faculteit wilde weten in hoeverre er in ons grotendeels geseculariseerde land nog behoefte bestaat aan theologische kennis, en dus aan theologen en academische theologieopleidingen. Het adviesbureau ondervroeg daartoe 25 vooraanstaande personen uit allerlei maatschappelijke sectoren, zoals niet-gouvernementele organisaties, adviesraden, overheidsinstanties en zorginstellingen. Ook sprak het met ondernemers, ambassadeurs en mensen die actief zijn in het onderwijs.

Behoefte

Een belangrijke conclusie uit het onderzoek is dat nagenoeg alle geïnterviewden van mening zijn dat er juist in onze pluriforme samenleving volop „behoefte is aan kennis van religie en aan zingeving”. Volgens de ondervraagden leeft die behoefte „onder gelovigen en onder niet-gelovigen, zowel in de maatschappij als in het bedrijfsleven”. Juist in een pluriforme samenleving zijn kennis en begrip nodig van andere religies, maar ook van de eigen levensbeschouwelijke wortels, schrijft het adviesbureau in zijn rapport getiteld ”De betekenis van Theologie en Religiestudies bij het adresseren van maatschappelijke vraagstukken”.

De geïnterviewden wijzen erop dat „de overgrote meerderheid van de wereld zich als gelovig beschouwt, en dat geloof ook meeneemt in haar voorkeuren en handelen”. Dit maakt dat theologie en geloof in een internationale context een geschikte „gemeenschappelijke taal bieden, wat van belang is om echt samen te kunnen werken en grote transities met elkaar te kunnen realiseren”.

Zingeving

Daar komt bij dat er ook in een ontkerkelijkt Nederland „behoefte bestaat aan individuele en collectieve zingeving”. Daarbij gaat het onder meer „om verbinding en samenhang in de maatschappij op basis van gedeelde waarden”. Religie is „een belangrijke bron van deze gedeelde waarden en kan bijdragen aan cohesie en verzoening”, schrijven de onderzoekers.

Op basis van hun interviews stellen de onderzoekers vast dat genoemde behoeften in de samenleving „zich vooralsnog niet vertalen in een groeiende interesse van studenten in theologie en religiewetenschap”. Theologische opleidingen, zoals die aan de VU, staan daarom voor de uitdaging om het belang van theologie in de breedte van de samenleving beter „voor het voetlicht te brengen”.

„Faculteit moet stap naar voren doen en theologie weer op de kaart zetten” - Onderzoekers van strategisch adviesbureau De Positioneerders

De faculteit religie en theologie van de VU, die op 1 april onderdeel wordt van de nieuwe, veel grotere faculteit social sciences and humanities, moet daarom „een stap naar voren doen en religie en theologie, in een maatschappij waarin religieus analfabetisme dreigt, weer op de kaart zetten”, schrijven de onderzoekers. Volgens de 25 ondervraagden zijn theologen momenteel te weinig zichtbaar in de samenleving en laten zij zich te weinig horen in het publieke debat. „Het ontbreekt aan theologen die de relevante vragen stellen, op de juiste manier onderzoek doen en op de juiste plek aanwezig zijn.” Ook ontbreekt het volgens hen aan goede rolmodellen die de waarde van theologie vertegenwoordigen.

Ombuigen

Universiteiten zouden het beeld dat theologische opleidingen uitsluitend bedoeld zijn om „op te leiden tot voorganger in de protestants-christelijke traditie” moeten ombuigen. En wat de VU betreft: zij zou enerzijds haar eigen protestants-christelijke identiteit moeten versterken en anderzijds samenlevingbreed studenten moeten werven „door de focus te leggen op het interreligieuze perspectief en de relevantie
voor de samenleving”, schrijven de onderzoekers.