Burenruzie? Geen baksteen door het raam, maar Cobra door de brievenbus
Het aantal explosies in Nederland neemt al jaren toe. Niet alleen criminelen gebruiken illegaal zwaar vuurwerk, maar ook buren die met elkaar overhoop liggen. Waarom grijpen mensen steeds vaker naar vuurwerk om vetes uit te vechten?
De dodelijke ramp aan de Tarwekamp in Den Haag ligt nog vers in het geheugen. Daarna raakte nog een tiener in Purmerend zwaargewond door een woningbrand die ontstond na een ontploffing. En afgelopen weekend moesten achttien woningen in Vlaardingen worden ontruimd na een explosie.
Het aantal ontploffingen stijgt de laatste jaren explosief (zie kader ”Net een handgranaat”). Anders dan tot nu toe werd gedacht, gaat het lang niet altijd om criminele activiteiten, stelde de politie vorige maand in het rapport Fenomeenbeeld Geweld 2024. „Naar schatting is bij ruim de helft sprake van huis-tuin-en-keukenconflicten tussen niet-criminele burgers. Vaak gaat het om conflicten in de relationele sfeer”, zo schrijven de onderzoekers.
Groepen jongeren
Dat beeld herkent Mark van der Wel, perswoordvoerder van het openbaar ministerie in Rotterdam. „Ook wij zien veel relationele conflicten waarbij explosieven worden gebruikt. Bijvoorbeeld door groepen jongeren die met elkaar overhoopliggen.”
Toch blijft de achtergrond van incidenten heel divers, aldus Van der Wel. „Het kan ook gaan om een afrekening in het criminele circuit. Of bedoeld zijn om iemand na een aanhouding te intimideren, zodat deze niet gaat praten met de politie. Ook hadden we zelfs een geval waarbij iemand de verzekering wilde oplichten door schade te maken.”
Bij de ramp aan de Tarwekamp ging het eveneens om een conflict in de privésfeer. De dader had het gemunt op zijn ex, de eigenaresse van de verwoeste bruidswinkel. En in Den Bosch is er zelfs een heuse dakdekkersoorlog aan de gang. Sinds juli dit jaar waren daar al meer dan twintig explosies en brandstichtingen bij voertuigen en huizen van dakdekkers.
„Via sociale media worden jonge jongens geronseld om explosieven te plaatsen” - Mark van der Wel, woordvoerder van het openbaar ministerie in Rotterdam
Verknallen
Vooral jonge jongens plaatsen explosieven, signaleert Van der Wel. De jongens worden voor een paar honderd euro via Telegramkanalen geronseld. „Het lijkt snel verdiend geld, maar je verknalt letterlijk je eigen leven. Je raakt binnen de kortste keren verstrikt in de criminaliteit. Daarbij komen daders niet weg met een taakstraf, maar kunnen ze worden veroordeeld voor een poging tot doodslag of poging tot moord. Ze draaien de cel in.” Zijn oproep luidt dan ook: „Begin er niet aan.”
Lastig voor het openbaar ministerie is dat de uitvoerders vaak niet de opdrachtgevers zijn. Van der Wel: „De jongens die de explosieven plaatsen, zwijgen meestal. Sowieso hebben ze vaak geen idee waarom ze de explosieven moeten neerleggen. Tussen de verdachte en de opdrachtgever zitten meestal tussenstations. Het is lastig om de echte daders te bereiken, al zetten we daar wel op in.”
Beschietingen
De toename van explosies moet enigszins worden gerelativeerd, stelde criminoloog Katharina Krüsselmann onlangs bij de NOS. De toename van explosies gaat namelijk gepaard met een afname van beschietingen van huizen. „Het is beide een vorm van intimidatie, maar het geweldsmiddel dat daarvoor gebruikt wordt, is anders.” Volgens haar kunnen mensen makkelijker aan illegaal vuurwerk dan aan een wapen komen.
De beschikbaarheid én de lage prijs van het vuurwerk spelen inderdaad een rol bij de toename van explosies, volgens het eerdergenoemde politierapport. Een pakje met drie Cobra’s 6 kost 10 tot 15 euro.
Ook vermoeden de onderzoekers van de politie dat de vuurwerkcultuur in ons land meespeelt. „In andere landen zien we dit fenomeen (explosies door zwaar vuurwerk, MK) niet in deze mate. Alleen in Duitsland is het aantal aanslagen getalsmatig enigszins vergelijkbaar.”
Ook zou copycatgedrag een rol kunnen spelen bij de toename van explosies, stelde criminoloog Jasper van der Kemp vorig jaar al. „Het is een relatief eenvoudige manier om angst te creëren.” En: „Het idee is: dit is iets wat werkt. Je laat zien: we weten waar je bent, we kunnen je raken.”
Wet wapens en munitie
Minister David van Weel (Justitie) wil af van Cobra’s in Nederland, meldde hij maandag bij EenVandaag. Het aantal explosies ziet hij „het liefst” naar nul gaan. „Ik weet niet of dat een realistische doelstelling is, maar ik wil wel echt zien dat het tij keert.”
Van Weel stuurde ook een brief naar de Tweede Kamer waarin hij aangeeft dat Cobra’s (zogeheten F4-vuurwerk) per direct onder de Wet wapens en munitie vallen. Dat betekent dat mensen die Cobra’s zonder vergunning gebruiken of in bezit hebben een gevangenisstraf van maximaal 8 jaar riskeren.
Er is onlangs ook een samenwerkingsverband gestart, het zogeheten Strategisch Offensief Tegen Explosies. De Rotterdamse burgemeester Carola Schouten is voorzitter. Het samenwerkingsverband wil volgend jaar met een landelijke aanpak komen.
Wat het samenwerkingsverband precies kan doen tegen de explosies, wist voorzitter Carola Schouten in een interview met Nieuwsuur dinsdag ook niet precies. „Het probleem neemt nog steeds toe, daarom moeten we hier ook op een andere manier naar gaan kijken. Het klassieke opsporingswerk is niet meer voldoende. Hier heb je gewoon heel veel partijen nodig, zoals woningcorporaties, werkgevers, scholen, sociale media en de vuurwerkbranche zelf. Dat is niet eenvoudig.”
Explosies hebben volgens Schouten een grote impact op mensen. „Natuurlijk op degenen die direct geraakt worden, maar ook op de buren en mensen in de omgeving. Zo’n explosie dreunt soms nog maanden door.”
