De Raad van State oordeelde woensdag in stikstofprocedures tegen kadaververwerker Rendac en de Amercentrale dat voor intern salderen in veel gevallen toch een nieuwe natuurvergunning nodig is. Eerder, in 2021, had de raad uitgesproken dat dit niet hoefde.

Europese jurisprudentie leidt ertoe dat Nederlands hoogste bestuursrechter op zijn schreden terugkeert: een vergunning moet aangevraagd worden als een project mogelijk gevolgen heeft voor kwetsbare beschermde natuur. En wel met terugwerkende kracht tot begin 2020. Ondernemers krijgen tot 1 januari 2030 de tijd om hun vergunning op orde te krijgen.

Bij intern salderen wordt stikstofruimte uit een bestaande vergunning gebruikt voor een nieuwe activiteit op dezelfde locatie. Dat is de afgelopen jaren regelmatig gedaan door veehouders die hun stal gingen moderniseren of uitbreiden. Het is maar de vraag of ze daarvoor alsnog een vergunning kunnen krijgen, omdat voor intern salderen nu het zogeheten additionaliteitsbeginsel geldt. Dit betekent dat de natuur voorrang heeft bij toekenning van stikstofruimte.

Op slot

Volgens landbouworganisatie LTO Nederland komt er weer „een nieuwe groep van bedrijven die gedaan heeft wat de overheid vroeg, maar op termijn illegaal dreigt te worden”. LTO vreest dat „veel economische activiteit op slot gaat”,  in de landbouw maar ook in de industrie en de bouw.

Boerenorganisatie Agractie noemt de uitspraak „de zoveelste klap voor de veehouderij” en dringt aan op een „fundamentele omslag in het natuur- en stikstofbeleid”.

Steven van Westreenen, mede-eigenaar van het gelijknamige agrarisch adviesbureau uit Lunteren, voorziet „draconische” gevolgen voor de veehouderij door wat hij betitelt als „zwabberjurisprudentie. Alleen al in onze praktijk hebben 100 tot 150 veehouders de afgelopen jaren intern gesaldeerd. Landelijk zijn dat er misschien wel meer dan 1500”, schat hij.

In het zwartste scenario hebben al die veehouders nu opeens, buiten hun schuld om, geen geldige natuurvergunning. „Zij zitten in dezelfde positie als de PAS-melders”, stelt de adviseur.

PAS-melders zijn ondernemers die onder de vroegere stikstofregelgeving, het Programma Aanpak Stikstof (PAS), geen vergunning nodig hadden. Door een uitspraak van de Raad van State in 2019 moesten ze die alsnog aanvragen, waarop de overheid een legalisatieprogramma startte. Door een tekort aan stikstofruimte is daar nog maar weinig van terechtgekomen.

Muurvast

Van Westreenen heeft er een hard hoofd in dat er nog iets te repareren valt. „Nederland zal terug moeten naar Europa. We lopen muurvast in dit hele stikstofdossier.”

Landbouwminister Femke Wiersma noemt de uitspraak in een brief aan de Tweede Kamer donderdag „een gegeven” waaraan zij „niet af kan doen”. Het kabinet gaat samen met de provincies „in beeld brengen wat de gevolgen zijn”.

Kamerlid Thom van Campen (VVD) zei tegen vakblad Boerderij dat „het kleine beetje stikstofruimte dat er nog was, ons uit handen wordt geslagen”. Laura Bromet (GroenLinks-PvdA) is daarentegen tevreden. Volgens haar krijgt de overheid nu meer mogelijkheden om regie te voeren op het gebruik van stikstofruimte.