Bijna een miljoen migranten die zonder papieren in Spanje verblijven, kunnen de komende drie jaar hun situatie formaliseren. Dat kondigde minister Elma Saiz van Integratie, Sociale Zekerheid en Migratie vorige week aan na de vergadering van de Spaanse ministerraad. De regering keurde daarin een nieuw reglement van de vreemdelingenwet goed, waardoor de komende drie jaar naar schatting 300.000 migranten per jaar hun verblijfspapieren kunnen krijgen. De maatregel moet in mei 2025 van kracht worden.

Volgens de minister gaat het om de „meest ingrijpende en ambitieuze” wijziging van de wet sinds die dertien jaar geleden in werking trad. De hervorming verkort de aanvraagprocedures en versimpelt de eisen waar migranten aan moeten voldoen om legaal in het land te kunnen verblijven. Zo wordt de periode waarin je in het land moet hebben gewoond voordat je een beroep kunt doen op inburgering –een van de gronden waarop je een verblijfsvergunning kunt krijgen– verkort van drie naar twee jaar. Seizoensarbeiders krijgen meer sociale bescherming en de voorwaarden voor gezinshereniging worden versoepeld.

Volgens minister Saiz biedt het nieuwe reglement voordelen op diverse terreinen. Niet alleen voor de migranten, maar ook voor de Spaanse arbeidsmarkt en „de demografische uitdaging” waar het land mee kampt. Spanje is een van de meest vergrijsde landen ter wereld. Volgens de Verenigde Naties heeft het een instroom van 250.000 tot 300.000 buitenlanders per jaar nodig om de welvaart op peil te houden.

Tweedekansinburgering

Een van de meest in het oog springende veranderingen geldt inburgering. Het nieuwe reglement kent vijf vormen van inburgering al naar gelang de manier waarop iemand wortel heeft geschoten in de samenleving: via sociale netwerken, werk, familie, studie of de zogenoemde tweedekansinburgering. Die laatste is nieuw en is bedoeld voor mensen die in de twee voorgaande jaren een verblijfsvergunning hadden, maar deze niet op tijd konden verlengen.

De voorwaarden voor de diverse vormen van inburgering worden versoepeld. Wie een aanvraag doet op grond van werk, moet minimaal een contract van 20 uur per week op zak hebben. Dat was voorheen 30 uur. Voortaan wordt ook een combinatie van deeltijdcontracten geaccepteerd, mits aan het minimumaantal vereiste uren wordt voldaan. Studenten die naar Spanje komen om een opleiding te volgen, krijgen een verblijfsvergunning voor de duur van hun studie. Intussen mogen ze maximaal 30 uur per week werken.

Voor buitenlandse familieleden van Spanjaarden worden de mogelijkheden tot gezinshereniging verruimd. Kinderen tot 26 jaar kunnen daarvoor in aanmerking komen; voorheen lag de grens op 21 jaar. Ook niet-formeel geregistreerde partners kunnen een beroep doen op gezinshereniging, mits zij een duurzame relatie kunnen aantonen. Slachtoffers van mensenhandel en seksueel geweld mogen hun kinderen en ouders naar Spanje halen.

Alle eerste verblijfsvergunningen zijn voortaan ten minste een jaar geldig. Daarna volgt een verlenging van vier jaar. In het geval van inburgering door familie is het minimaal vijf jaar. Van wezenlijk belang is dat al deze mensen meteen mogen werken en niet langer eerst een werkvisum hoeven aan te vragen. Wat dit voor de arbeidsmarkt en de sociale verzekeringen betekent, lichtte minister Saiz toe aan de hand van cijfers. In 2023 kregen 210.000 mensen hun papieren wegens inburgering. Dat waren er 85.000 meer dan het jaar ervoor. Tegelijk nam het aantal migranten dat met een verblijfsvisum op grond van inburgering aan het werk was en premies afdroeg, toe met 30 procent.

Oogstseizoen

Het idee om de drempel voor migranten te verlagen, komt niet uit de lucht vallen. Boeren en tuinders zitten te springen om personeel. Aardbeientelers in Huelva komen bijvoorbeeld 10.000 mensen tekort voor het aanstaande oogstseizoen. De afgelopen maanden hebben vakbonden en landbouworganisaties dan ook stevige druk uitgeoefend op de progressieve regeringscoalitie van premier Sánchez om de naar schatting half miljoen migranten die zonder papieren in Spanje verblijven, een formele status te geven. Ook sectoren als de horeca en de zorg kampen met personeelstekorten en drijven nu al grotendeels op migranten.

Op het Spaanse platteland, waar de leegloop in veel gevallen een ernstig probleem is, reikt het belang van regularisering verder dan de economie. „In drie jaar tijd kunnen bijna een miljoen mensen een waardig arbeidscontract en waardige huisvesting krijgen”, zei de bond van kleine boeren Upa. „Ze brengen leven, jeugd en arbeidscapaciteit op het platteland.”

De bijdrage van migranten aan onze economie is fundamenteel - Pedro Sánchez, premier van Spanje

In augustus maakte Sánchez al duidelijk dat zijn regering het verschijnsel migratie met andere ogen bekijkt dan veel van zijn westerse collega’s. „De bijdrage van migranten aan onze economie is fundamenteel”, zei hij op tournee in Mauritanië, Senegal en Gambia. „Ze helpen onze sociale zekerheid en pensioenen op peil te houden.” In september droegen 2,88 miljoen buitenlanders sociale premies af in Spanje – 13,6 procent van degenen die bijdragen aan sociale verzekeringen.

Toch schiet het nieuwe reglement voor migranten volgens sommigen tekort. De Spaanse bisschoppen betreuren het dat 75.000 mensen buiten de boot vallen. Dat zijn migranten die door de kerkelijke organisatie Caritas zijn geregistreerd en die niet aan de eisen voldoen. En asielzoekers –vorig jaar vroegen 163.000 mensen in Spanje asiel aan– worden benadeeld ten opzichte van degenen die geen asiel hebben aangevraagd: zij moeten een halfjaar wachten voordat ze de procedure voor inburgering kunnen starten.