„Maak leefomgeving gezonder en voer suikertaks in”
Overheid, maak de leefomgeving gezonder, zodat mensen worden gestimuleerd om te bewegen en gezond te eten. En voer een suiker- en vettaks in. Die oproep doet RIVM-onderzoeker dr. Lea den Broeder.
Den Broeder is een van de auteurs van het woensdag verschenen rapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning. Het rapport beschrijft vijf grote opgaven voor de toekomst: de vergrijzing, grote gezondheidsverschillen tussen rijk en arm, de klimaatverandering, de toenemende zorgvraag in combinatie met personeelsschaarste, en een ongezonde leefstijl onder jongeren. Zo zullen meer jongeren overgewicht hebben –op steeds jongere leeftijd– en vaak kampen met mentale problemen.
De toenemende gezondheidsproblemen onder jongeren vindt Den Broeder het zorgelijkst. „Alle opgaven zijn relevant en belangrijk. Maar de jeugd heeft de toekomst. Geef kinderen daarom de kans om gezond op te groeien.”
„Geef kinderen de kans gezond op te groeien” - Dr. Lea den Broeder, onderzoeker RIVM
Suikertaks
Wat de overheid daaraan kan doen? „Zorg voor een gezonde leefomgeving. Dat betekent dat je niet op elke hoek van de straat wordt overvallen door het aanbod van snoep en snacks. Dat een gezonde keuze de makkelijkste keuze wordt. En richt de omgeving zó in dat mensen worden gestimuleerd te bewegen en te sporten. Bijvoorbeeld door in elke wijk ruimte te creëren voor sportfaciliteiten. Je kunt ook denken aan het uitbreiden van bewegingsonderwijs op scholen.”
Den Broeder pleit voor het invoeren van een suiker- en een vettaks: een belasting op voedingsmiddelen met veel suiker of vet. „In ons onderzoek constateren we dat dit een bijdrage kan leveren aan het tegengaan van overgewicht.” Of ze ook voorstander is van een btw-verlaging op groente en fruit, een maatregel die vaak in één adem wordt genoemd met een suikertaks? „Wij gaan er niet over of dat via een btw-verlaging moet. Maar het is zeker belangrijk dat gezonde voeding goedkoper wordt en ongezonde voeding duurder.”
„Suiker- en vettaks kunnen overgewicht tegengaan” - Dr. Lea den Broeder
Naar verwachting heeft 64 procent van de volwassenen in 2050 overgewicht. Vooral onder jongvolwassenen is overgewicht een groeiend probleem. In de berekeningen is geen rekening gehouden met het effect van gewichtsverlagende medicijnen, zoals Ozempic (semaglutide). „Dat kunnen we niet goed doorrekenen”, verklaart Den Broeder. Momenteel zijn er zo’n 480 verschillende gewichtsverlagende middelen in ontwikkeling. „Wij volgen dat met grote belangstelling. Het is wel zo dat deze medicijnen zijn bedoeld voor mensen die al ernstig overgewicht hebben. Je wilt eigenlijk voorkomen dat het zover komt.”
Vrijwilligerswerk
Een andere trend die de komende jaren waarschijnlijk verder doorzet is de vergrijzing van de bevolking. „Het is belangrijk dat mensen na hun pensioen blijven deelnemen aan de samenleving”, zegt de RIVM-onderzoeker. „Veel ouderen zijn nog vitaal. Zij zouden betaald werk of vrijwilligerswerk kunnen doen.”
Meer nieuwe woonvormen zijn nodig waarin ouderen samen kunnen leven, schrijven de onderzoekers in het rapport. „Dan gaat het over meergeneratiewoningen, waarbij opa en oma samen met hun kinderen of kleinkinderen wonen”, legt Den Broeder uit. „Of denk aan geclusterd wonen, waarbij ouderen bij elkaar wonen en voor elkaar zorgen.” Soms is het voor dit soort initiatieven nodig om de regelgeving te versoepelen. „Het is bijvoorbeeld niet altijd toegestaan om een huisje in je achtertuin te zetten waar je hoogbejaarde ouders kunnen wonen.”
Robots
Mede door de vergrijzing neemt de zorgvraag de komende decennia sterk toe. Daarentegen is er steeds minder zorgpersoneel beschikbaar. „Dat betekent dat degenen die er zijn hun werk zo goed mogelijk moeten kunnen doen”, verklaart de onderzoeker.
Digitale middelen, zoals robots, kunnen daarbij een ondersteunende rol spelen. Toch is dat niet de meest populaire oplossing, zo blijkt uit het RIVM-onderzoek, waarin circa 560 burgers en experts hebben meegedacht. Den Broeder: „Het betekent niet domweg dat we alle mensen door robots vervangen. Maar het is wel nodig dat we met elkaar het gesprek voeren over de vraag voor welke zorg mensen onmisbaar zijn.” In sommige zorginstellingen wordt al gebruikgemaakt van robots voor mensen met dementie. „Dat klinkt misschien kil en koud en akelig. Maar de eerste ervaringen zijn positief.”
Scherpe keuzes zijn nodig om de zorg in de benen te houden, stelt Den Broeder. Als voorbeeld noemt ze de thuiszorg. „Als er niet genoeg thuiszorgmedewerkers meer zijn, zul je een beroep moeten doen op de naaste. Dat kan familie zijn, maar ook de buurman.”
