De zaterdagmiddagconcerten zijn een begrip en vinden vanaf 1971 plaats in de Domkerk, sinds 1981 wekelijks. Voor de inhoud ervan zijn de werkgroep zaterdagmiddagmuziek Domkerk, Domcantor Remco de Graas en Domorganist Jan Hage verantwoordelijk. De Stichting Zaterdagmiddag Domkerk, die gelden voor de concerten bijeenbrengt, jubileert dit jaar. Dat wordt op zaterdag 23 november gevierd met een concert waarin muziek rond Cecilia centraal staat, de patrones van muziek, instrumentenmakers en zangers.

Jan Hage is sinds 2011 organist van de Domkerk. Twee à drie keer per maand is hij te horen tijdens de vrij toegankelijke zaterdagmiddagconcerten. Met een orgelbespeling, als begeleider van de Domcantorij of met andere musici tijdens een kamermuziekconcert. Wat zet hij zoal op de lessenaar? „Ik werk met cycli door bijvoorbeeld alle orgelsymfonieën van Widor, Regers grote orgelwerken en het orgeloeuvre van Messiaen te laten horen. Daarnaast zijn er thema’s als improvisatie en in 2025 transcripties. Het spelen van hedendaagse werken is mijn specialiteit. Het vraagt meer tijd om dit repertoire onder de knie te krijgen. Gelukkig studeer ik andere muziek vlot. Als ik de noten zie, heb ik snel een idee hoe een stuk moet klinken en waar passages zitten die extra aandacht vragen.”

Krachttraining

Het Bätzorgel van de Domkerk kwam in 1831 gereed. Werken uit allerlei stijlperioden klinken er overtuigend, ervaart Hage. „Het instrument bevat veel pijpwerk van het vorige orgel uit 1571, waardoor ook muziek van voor 1831 verrassend goed klinkt. Ik speel graag grote romantische werken en die klinken hier geweldig, mede dankzij de fluwelen stemmen op het bovenwerk. De enige beperking vind ik de zware speelaard, waardoor je heel virtuoze werken van bijvoorbeeld Dupré eigenlijk niet kunt spelen. Maar ook voor de Toccata uit de Vijfde Symfonie van Widor ga ik extra oefenen op het orgel. Dat is in feite krachttraining.”

Gemiddeld zitten er 150 tot 200 bezoekers bij een orgelconcert en dat motiveert Hage. „Vóór de coronaperiode waren dat er minstens honderd meer. Misschien scheelt het dat de orgelconcerten sinds corona ook op YouTube zijn te volgen. Dankzij ons geweldige team, het prachtige orgel, de rijke kerkmuziekpraktijk en het enthousiasme van het publiek is het een grote vreugde hier te werken. Beter kan het voor een organist niet zijn.”

„Voor Widors Toccata oefen ik extra op het orgel. Dat is in feite krachttraining” - Jan Hage, Domorganist

Spin in het web

Mieke Breij heeft veel sporen in de Domkerk liggen. Ze zong jarenlang in de Domcantorij onder leiding van de voormalige Domcantor Maarten Kooij. Decennialang is ze al de spin in het web van de werkgroep zaterdagmiddagmuziek Domkerk.

Breij richtte in 1984 de Stichting Zaterdagmiddagmuziek Domkerk op. „Een werkgroep heeft geen juridische status, terwijl fondsen en bedrijven met een rechtspersoon zaken willen doen. Daarom is de stichting in het leven geroepen. Die houdt zich bezig met subsidies, fondsenwerving, donateurs, sponsors en collectes, terwijl de werkgroep de concertorganisatie voor zijn rekening neemt. We werken sinds 1984 projectmatig, omdat een fonds nooit een jaarprogrammering zal financieren. Een project kan bestaan uit een componistenportret of een thema, zoals passiemuziek door de eeuwen heen.”

Zorgen

De zaterdagmiddagmuziek krijgt sinds jaar en dag subsidie van de gemeente Utrecht, maar daar komt een eind aan. „Ons beleidsplan voor de komende vier jaar zou niet inclusief en divers zijn. Onterecht naar mijn mening. Laat ieder gezelschap doen waar het goed in is. Wij zijn sterk in het vertolken van het westelijke christelijke erfgoed. In Surinaamse of Chinese muziek zijn anderen veel beter thuis. We maken ons zorgen over het wegvallen van de gemeentesubsidie van jaarlijks 50.000 euro. De concerten in 2025 kunnen hopelijk doorgaan, maar ik weet niet hoe het plaatje er in 2026 uitziet. Meer dan ooit is de steun van donateurs nodig.”

„Wij zijn sterk in het vertolken van het westelijke christelijke erfgoed” - Mieke Breij, organisator

De concerten trekken een breed publiek, ziet Breij. „Oud en jong, gezinnen met kinderen, allochtonen. Een divers publiek dus.” Programma’s met het ijzeren repertoire vallen het meest in de smaak, merkt Breij. „De roep om meer inclusiviteit ten spijt, muziek van componisten als Bach en Mendelssohn is enorm geliefd.”

Welke werken kiest Breij als ze maar één zaterdagmiddagconcert zou mogen programmeren? „Dat is lastig. Dan wordt het Bach: ”Singet dem Herrn ein neues Lied” BWV 225, een motet waarin mijn intenties worden verklankt, en de dramatische Fantasie en Fuga in g-moll BWV 542 voor orgel.”

Bijbelse boodschap

Ook Remco de Graas, Domcantor sinds 1991, kan haast niet kiezen als hem naar zijn favoriete muziek wordt gevraagd. „Een veertigstemmig motet van de in 1592 overleden Alessandro Striggio. Fantastische muziek. En als tweede werk de Hohe Messe, het Bachwerk dat compositietechnisch het beste in elkaar zit.”  Voor het jubileumconcert van 23 november heeft de Domcantor andere keuzes gemaakt. Dan klinkt de ”Hymn to St Cecilia” van Benjamin Britten. „Dat sluit mooi aan bij de gedenkdag van Caecilia op 22 november. Een achtstemmig motet van Charles Stanford over de engelen, vanwege ons meerjarige project rond de engelen, en Psalm 98, ”Singet dem Herrn ein neues Lied”, van Schütz, waarin ook koperblazers zijn te horen.

„Voor sommige bezoekers is het uur in de Domkerk een oplaadmoment” - Remco de Graas, Domcantor

Volgens De Graas verschillen concerten die elders worden gegeven van de Zaterdagmiddagmuziek. „Wij proberen de concerten zo strak mogelijk tegen het kerkelijk jaar aan te programmeren. De liturgische kerkmuziek die op zondag in de Dom klinkt, laten we ook twee keer per maand horen op zaterdag. Het publiek krijgt dus via de muziek de Bijbelse boodschap mee. De kerkelijke context geeft de concerten een extra dimensie. Voor sommige bezoekers is het uur in de Domkerk een rustpunt, een oplaadmoment.”

Inkt opgedroogd

De Graas legt de lat hoog. „Gelukkig zijn de leden van de Domcantorij en van de Cantores Martini, het solistenensemble van de Domcantorij, erg gemotiveerd en kunnen zij dankzij hun vaardigheden snel studeren. Voor elk concert put ik uit bestaand repertoire en programmeer ik iets nieuws. We zingen alles, van gregoriaanse muziek tot werken waarvan de inkt net is opgedroogd. De inhoud van de tekst is bepalend. Als die vaststaat, zoek ik daar muziek bij. De laatste jaren ligt het zwaartepunt een beetje bij de late renaissance met componisten als Palestrina of Tallis.”

De cantor geniet met volle teugen van zijn werk in de Domkerk. „Het gebouw heeft een onovertroffen allure. Geen enkele Nederlandse stadskerk heeft een eigen serie met wekelijkse concerten. Er is voor mij als kerkmusicus geen betere plek denkbaar.”

Meer informatie: domkerk.nl