De problemen op het stroomnet maken het moeilijker voor de waterschappen om Nederland droog te houden. Klimaatverandering zorgt voor hevige buien en om dat extra water weg te pompen, is heel veel elektriciteit nodig. Regelmatig gebruiken de waterschappen al meer stroom dan hun elektriciteitscontract toestaat.

„Zoals vorig jaar met Kerst, toen het hoogwater uit Duitsland kwam”, zegt Patrick Blom, manager duurzaam vernieuwen bij waterschap Vallei en Veluwe.

Het was toen alle hens aan dek. Grote hoeveelheden neerslag, aangevuld met smeltwater, zorgden voor een hoogwaterpiek in de grote rivieren als de Rijn.

„Als we te veel stroom gebruiken, krijgen we een boze brief van de netbeheerders”, zegt Blom. Op zich is dat te begrijpen, want op zo’n moment kan elders het licht uitgaan. „Een alternatief is een noodstroomaggregaat op diesel, maar dat doen we liever niet.”

Beperkingen

Door de beperkingen op het stroomnet is het ook lastig om uit te breiden. Zoals in Harderwijk waar de grens van de capaciteit van de rioolzuivering in zicht komt. Blom: „Als er woningen bijkomen, zal uitbreiding noodzakelijk zijn.” In Harderwijk heeft Vallei en Veluwe ruim 7300 zonnepanelen liggen. Een flink deel staat uit, omdat ook het terugleveren van stroom problematisch is.

„Van de 21 waterschappen in Nederland ondervinden er zeker 17 hinder van de krapte op het stroomnet”, zegt Ina Elema, beleidsadviseur energie bij koepelorganisatie Unie van Waterschappen. „Door strengere regels uit Brussel moeten ze bijvoorbeeld de rioolzuivering uitbreiden om microverontreinigingen te verwijderen.” Maar door overcapaciteit kunnen de waterschappen niet altijd aansluiting krijgen op het stoomnetwerk, aldus Elema.

„Van de 21 waterschappen in Nederland ondervinden er zeker 17 hinder van de krapte op het stroomnet” - Ina Elema, beleidsadviseur bij Unie van Waterschappen

Denk hierbij aan medicijnresten die meestromen met de urine, of aan de hogere eisen voor fosfaat en stikstof. „Het kost veel extra energie om zulke stoffen uit het water te filteren.”

Stroomvraag

Hevige regenbuien, bevolkingsgroei, woningbouw en de strengere watereisen zorgen ervoor dat de stroomvraag de komende jaren blijft groeien, zegt Elema. „Onze angst is dat we projecten op de lange baan moeten schuiven.”

Dinsdag ondertekenden minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei, Netbeheer Nederland en de waterschappen daarom de ”sectordeal netcongestie”. Die moet zorgen voor creatieve oplossingen. Daarbij is er speciale aandacht voor een proefproject in Harderwijk. Daar heeft waterschap Vallei en Veluwe een batterij geplaatst zo groot als een container.

„Wij maken veel energie”, legt Blom uit. „Niet alleen met zonnepanelen, maar vooral doordat we rioolslib verwerken tot biogas, waaruit we elektriciteit opwekken. Door een deel tijdelijk op te slaan, voorkomen we de pieken in onze stroomvraag.” De waterschappen kunnen de netbeheerders ook helpen met het in balans houden van vraag en aanbod op het net.

„De belangrijkste uitkomst voor ons is dat het aanbod van elektriciteit betrouwbaar en betaalbaar is”, zegt Blom over de netcongestiedeal. Het is ook de bedoeling om beter te overleggen met elkaar. „Hoogwater uit Duitsland kunnen we een etmaal eerder al zien aankomen, net als de piek in onze stroomvraag die hierdoor ontstaat”, zegt Elema.

Sinds 1 oktober kunnen netbeheerders voorrang geven aan projecten van maatschappelijk belang, zoals de waterzuivering of batterijen die het stroomnet helpen ontzien. Voorheen gold het principe: wie het eerst komt, wie het eerst maalt. In Hattem en Bennekom heeft Vallei en Veluwe een verzwaring aangevraagd met een beroep op die regeling.

Verdubbeling

Omdat 2023 zo veel natter was dan 2022, verdubbelde dat jaar het energieverbruik van de oppervlaktewatergemalen bij enkele waterschappen. Het extra elektriciteitsverbruik voor de rioolzuivering en de gemalen samen bedroeg 78 miljoen kWh. Dat is 6 procent van het energieverbruik van de waterschappen. Inmiddels wekken zij bijna twee derde van de energie zelf op.

„We willen ook slimmer malen”, zegt Elema. „Dat betekent bijvoorbeeld dat we het regenwater een paar uur later uit de sloten kunnen pompen, als dat wenselijk is. Slim malen betekent ook dat we water met eb naar zee pompen. Het kost namelijk meer energie om dat met vloed te doen.”