Ze lijken rechtstreeks weggelopen uit een speelfilm over de Bijlmerramp, de mannen die deze zaterdagochtend in IJmuiden een steiger beklimmen. Gehuld in witte overalls en met grote gasmaskers op bestijgen ze puffend de grofweg zeventig treden van de metalen constructie.

De hoge steiger valt echter in het niet bij het gevaarte waar die tegenaan is gebouwd. Dit is Schnellbootbunker II, een gigantische betonnen kolos uit de Tweede Wereldoorlog. En de mannen in witte pakken zijn de werklui die boven op het dak van het gevaarte oud asbest moeten verwijderen.

Sinds een paar weken is de bunker het toneel van een relletje in erfgoedland. De eigenaar van het zuidelijke deel van het complex is Hoorne Vastgoed, bekend van supermarktketen Vomar. Die kondigde onlangs aan de leegstaande bunker te willen slopen om ruimte te scheppen in het drukke havengebied. En het levert circulair beton op voor maar liefst 7500 nieuwbouwwoningen in de regio.

Torpedoboten

Dat was echter buiten bunkerminnend Nederland gerekend. Daar schrok men zich naar. Voor de liefhebber is Schnellbootbunker II namelijk geen grauwe steenpuist in het landschap, maar een onvervangbaar stuk erfgoed uit de Tweede Wereldoorlog. Het Duitse bouwwerk is met zijn 242 bij 74 meter de grootste bunker van heel Nederland – en ook nog eens de laatste in zijn soort.

„Mooi is-ie niet”  - Ruud Pols, medeoprichter Bunker Museum

Toen de Duitsers in 1940 Nederland veroverden, werd het strategisch gelegen IJmuiden al gauw een vesting van de Atlantikwall, de uitgestrekte verdedigingslinie die een Britse invasie moest voorkomen. De bunker werd het onderkomen van veertien razendsnelle torpedoboten, die de Noordzee afschuimden op zoek naar geallieerde konvooien. Twee vergelijkbare Schnellbootbunkers zijn al gesloopt, waarmee dit stukje geschiedenis nu definitief dreigt te verdwijnen.

„Mooi is-ie niet”, zegt Ruud Pols nuchter, terwijl hij uitkijkt over het complex. De medeoprichter van het Bunker Museum in IJmuiden erkent dat de grijze kolos het niet moet hebben van zijn looks. „Maar de historische waarde is groot. Hij is onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van IJmuiden. Niet alleen de Duitse bezetting, maar ook de geallieerde bombardementen op de bunkers hebben veel leed veroorzaakt in deze omgeving.”

Mysterie

Het Bunker Museum startte direct een petitie voor het behoud van de bunker. De doelstelling, 100.000 handtekeningen, was wellicht wat aan de ambitieuze kant. Maar met een oogst van 4635 handtekeningen lijken de bunkeraficionado’s alsnog de lokale gemeenteraad te overtuigen. Die denkt er nu over na om het gebouw een monumentenstatus te geven, waarmee sloop van de baan zou zijn.

Ook beschermde vleermuizen in de bunker staan de destructie voorlopig in de weg. En het heeft wel iets symbolisch dat uitgerekend de geheimzinnige nachtdiertjes een handje helpen. De Schnellbootbunker is namelijk zelden toegankelijk voor publiek, zegt Pols, waardoor deze zelfs voor geboren en getogen IJmuidenaren is omgeven met mysterie.

Is alle ophef voldoende om de sloop van het gebouw te verhinderen? Dat moet de komende tijd blijken. In een reactie laat Hoorne Vastgoed weten dat het enigszins verbaasd is over de commotie. „Wij hebben de bunker allang in bezit en nooit is er eerder op deze wijze over gesproken.” Bovendien zouden de mogelijkheden tot herbestemming „zeer beperkt” zijn, meent het bedrijf.

Voorlopig gaan de voorbereidende werkzaamheden van de witte pakken op het dak van de bunker dan ook door.