Een flinterdunne overwinning, dat was het wel. Bij een opkomst van 42 procent stemde slechts 50,5 procent van de Moldaviërs voor wens om EU-lidmaatschap in de grondwet te verankeren.

Er waren zondag ook presidentsverkiezingen in het land. De zittend prowesterse president Maia Sandu kreeg daarbij 41 procent van de stemmen, terwijl de pro-Russische kandidaat Alexandr Stoianoglo met 27 procent van de stemmen tweede werd. Omdat Sandu er niet in slaagde een absolute meerderheid te halen, staat op 3 november een tweede verkiezingsronde gepland, waarin de president het alleen tegen Stoianoglo opneemt.

Volgens Sandu hebben door „een buitenlandse macht” gefinancierde criminelen geprobeerd om in de aanloop naar het referendum 300.000 stemmen te kopen. De afgelopen weken was er in de ex-Sovjetrepubliek een ongekende desinformatiecampagne gaande om Moldavië buiten de Europese Unie te houden. Sandu spreekt van een „ongekende aanval op de vrijheid en democratie in ons land”.

Ramkoers

Onder Sandu’s leiding is Moldavië steeds meer gericht op de EU. Het land is sinds juni 2022 kandidaat-lid en in december vorig jaar besloot Brussel toetredingsgesprekken op te starten.

De grootste oppositiepartij in Moldavië is echter pro-Russisch, evenals een derde van de bevolking. In de separatistische ministaat Transnistrië, waar ongeveer 650.000 mensen wonen, spreekt meer dan de helft Russisch als eerste taal. In 1990 scheidde de regio zich af en sindsdien helpen Russische troepen er de onafhankelijkheid te handhaven. Vrijwel geen enkel land erkent echter de soevereiniteit van Transnistrië.

Het Kremlin probeerde in de aanloop naar de presidentsverkiezingen en het referendum juist onder het pro-Russische deel van de Moldavische bevolking via sociale media en Russischtalige televisiezenders angst te zaaien met de bewering dat EU-lidmaatschap Moldavië op ramkoers zou brengen met Rusland. Slogans als ”EU betekent oorlog” sloegen aan in het aan Oekraïne grenzende land, waar de in Transnistrië gestationeerde Russische militairen een directe bedreiging voor de veiligheidssituatie vormen.

Moskou wordt ook door het pro-westerse kamp beschuldigd van het kopen van stemmen. Via door Rusland georkestreerde maffiose netwerken zou in september voor omgerekend 14 miljoen euro naar de bankrekeningen van Moldaviërs zijn doorgesluisd. In heel 2024 zou het om ruim 90 miljoen euro gaan.

„Ze proberen de Europese toekomst van de Moldavische bevolking te ondermijnen” - Woordvoerder van de Europese Commissie

Inmenging

Ook de Europese Commissie veroordeelde deze week de „meedogenloze en agressieve inmenging” van Rusland. Een woordvoerder van de Commissie sprak vrijdag over een „ondermijnen” van de „Europese toekomst van de Moldavische bevolking”.

De stemming zelf verliep echter vreedzaam, aldus de kiescommissie in de hoofdstad Chisinau. Ook verkiezingswaarnemer namens het Europees Parlement, PvdA-Europarlementariër Thijs Reuten, heeft in de elf stembureaus die hij bezocht, tijdens de stembusgang niets gemerkt. „Het beïnvloeden, dat stemmen kopen, gebeurde al in de maanden en weken voor de verkiezingen. Niet op de dag zelf. Dat kun je dus niet observeren.”

Reuten noemt het feit dat een nipte meerderheid van Moldaviërs zondag voor EU-lidmaatschap stemde „toch wel opmerkelijk gezien de inspanningen die door Rusland gesteunde actoren hebben verricht om het proces te beïnvloeden”.

Dat het de pro-westerse Sandu niet direct is gelukt de presidentsverkiezingen te winnen, maakt de tweede verkiezingsronde volgens hem nog spannend. „Veel zal afhangen van het feit of de afgevallen kandidaten steun zullen uitspreken voor Sandu en of ze de thuisblijvers van zondag weet te mobiliseren.”