Met alles wat er aan de hand is in het Midden-Oosten, lijkt het zwaar overdreven om ook maar iets van een positief vergezicht te schilderen. Toch is dat minder gek dan het lijkt. Dat het Midden-Oosten een reset nodig heeft, hoeft weinig betoog. De meningen lopen vooral uiteen over de vraag hoe zo’n herstart er dan uit zou moeten zien. En voor wie dat positief zou zijn.
Een van de mogelijkheden is dat er een Arabische Lente 2.0 ontstaat. Voor wie de recente geschiedenis van de regio niet meer helemaal paraat heeft: de Arabische Lente was een serie volksopstanden, vooral vanaf 2011, die in veel Arabische landen voor grote omwentelingen hebben gezorgd. Dictators zagen zich genoodzaakt na decennia af te treden, het volk liet zich niet langer ringeloren. Hoop hing in de lucht.
Maar die hoop werd al gauw de grond in geboord. Het resultaat van de opstanden was alleen maar méér chaos. De aanhoudende crises in Jemen, de burgeroorlog in Syrië, de explosieve situatie in Libië en de humanitaire ramp in Sudan: ze zijn allemaal direct of indirect te herleiden tot de Arabische Lente.
Maar wie verder uitzoomt, heeft wel degelijk redenen om de hoop niet los te laten. De dynamiek van de Arabische wereld sinds 2011 lijkt in de verte op de lange periode van burgeroorlogen in het Europa van de 16e en 17e eeuw. Die oorlogen luidden, uiteindelijk, een periode in van welvaart waar we nog steeds de vruchten van plukken.
Kan dit ook in het Midden-Oosten? Natuurlijk kan het daar ook. Die regio is niet gedoemd tot oorlog; ooit bracht het de grootste beschavingen uit de wereldgeschiedenis voort, zoals de Egyptische, Assyrische en Babylonische.
Nu is zo’n nieuwe bloeitijd ver weg – gewoon een tijd van relatieve vrede zou al heel wat zijn. Dat de bevolking dit met hernieuwde protesten zal eisen van haar leiders, is niet ondenkbaar. De Arabische Lente van 2011 werd gevoed door een totaal gebrek aan economisch uitzicht voor honderdduizenden gewone mensen. Datzelfde gebrek is er nu nog – sterker zelfs nog dan in 2011.
De oorlog die Hamas een jaar geleden begon en die zich steeds verder uitbreidt in de regio, brengt nog grotere aantallen dan destijds aan de rand van armoede.
Een groot verschil is dat Europa in de tussentijd zijn grenzen grotendeels heeft gedicht: op een nieuwe Syrische exodus zoals tien jaar geleden zit geen beleidsmaker in Brussel te wachten. Dus het is urgenter dan ooit dat positieve veranderingen in de regio zelf plaatsvinden. En te midden van oorlog en verwoesting blijf ik zeggen: dat is niet onmogelijk. Zodra er voldoende verantwoordelijke leiders opstaan die daadwerkelijk bereid zijn om hun visioen van vrede na te jagen, kan er een antwoord komen op de hoop van de honderdduizenden.
rd.nl/blikmoosten
