Eén zwaluw maakt nog geen zomer, zegt het spreekwoord. Maar misschien wél lente. Dat was in elk geval de hoop tijdens de Arabische Lente, die ruim tien jaar geleden om zich heen greep.
Vanaf eind 2010 brak een periode aan die de Arabische wereld op zijn grondvesten deed schudden. Voor het eerst in vele eeuwen stond het volk massaal op voor zijn rechten – en dat niet alleen in een enkel land, maar overal in het Midden-Oosten en Noord-Afrika.
De inzet van die opstanden was meer macht voor het volk. En dat doel leek heel dichtbij te komen. In Egypte bijvoorbeeld, werd de president afgezet en een door het volk gekozen president kwam ervoor in de plaats. Ook in andere landen, zoals Jemen, Libië en Tunesië, moest het staatshoofd wijken voor de aanhoudende protesten.
Maar beter werd het er niet van. Voor Jemen en Libië hoeft dat geen betoog. Die landen zijn nu nog steeds verscheurd door oorlog. Hetzelfde geldt voor Syrië, waar de huidige oorlog net als in de andere genoemde landen begon als een opstand in de reeks van de Arabische Lente. De veronderstelde lente werd een winter.
Maar Tunesië dan? Dat land leek lange tijd de uitzondering. Het was de zwaluw die misschien nog geen zomer bracht, maar die de Arabische Lente dan misschien toch een lente kon doen zijn. In Tunesië kwamen democratische verkiezingen en dat ging allemaal tamelijk geweldloos. Het land kende de afgelopen tijd vrede en vrijheden waar je elders in de Arabische wereld met een lampje naar moet zoeken.
Maar helaas. Zelfs die ene zwaluw is nu weggevlogen. De laatste maanden waren allesbehalve rooskleurig voor het Noord-Afrikaanse land. De democratische vooruitgang die sinds de opstanden was geboekt, is door de huidige president Kais Saied teruggedraaid.
Dat begon in feite al in juli 2021. Toen zette Saied, die destijds ook al president was, zijn eigen regering aan de kant. Veel mensen waren nog afwachtend en hoopten dat het allemaal mee zou vallen. Maar het viel niet mee.
Tegenwoordig worden politieke tegenstanders bij bosjes gearresteerd. Het parlement is buitenspel gezet. En racisme tegen zwarte Afrikanen tiert welig sinds Saied een paar weken geleden zei dat er een illegale campagne aan de gang is om de oorspronkelijke Tunesische bevolking te vervangen door „migranten uit sub-Sahara-Afrika”.
Feitelijk is er steeds meer dat herinnert aan de onderdrukking van Ben Ali, de dictator die Tunesië tot de Arabische Lente met harde hand bestuurde. Dat betekent uiteraard niet dat er niet weer een keer ten goede kan komen – in Tunesië of in andere Arabische landen, maar anno 2023 is de balans van de Arabische Lente eenvoudig op te maken. Het staat 1-0 voor de regimes die tegen de revolutie vechten. En er is voorlopig geen zwaluw in zicht om dat te veranderen.
