Kunt u ds. Fijnebuik kerkelijk duiden?

„Barend Fijnebuik kunnen we typeren als een bevindelijke hervormde dominee. Er is slechts één preek van hem bewaard gebleven. Daaruit blijkt dat hij het Woord onderscheidenlijk uitlegde en toepaste. In de afgescheiden gemeenten waren in de negentiende eeuw steeds meer predikers met weinig opleiding. Dat kan van ds. Fijnebuik niet gezegd worden. Hij was een onderlegd prediker.”

Er is één preek van hem bewaard gebleven. Wat was zijn boodschap aan de hoorders?

„Natuurlijk kunnen we op grond van één preek geen vergaande conclusie trekken. We kunnen wel vaststellen dat hij veel werk maakte van de exegese. Die ene preek laat zien dat hij een begaafd prediker was. Velen moeten zich door hem aangesproken hebben gevoeld. Aan het slot van die preek zegt hij: „Wie uwer lust heeft om ontdaan te worden van de boeien der zonde en waarlijk vrij te zijn, de Heiland verkondigt u die vrijheid, zij is voor zondaren verkrijgbaar, en de Heilige Geest wil u vrijmaken.” Aan zo’n ruime verkondiging hebben we tot op de dag van vandaag behoefte.”

Ds. Fijnebuik maakte de overstap van de Hervormde Kerk naar de afgescheiden gemeenten en werd predikant in Schiedam. Waarom koos hij voor de afgescheidenen?

„Na vier hervormde gemeenten te hebben gediend –Zoutelande, Zwartsluis, Vlissingen en Hoogeveen–, nam hij na dagen van twijfel een beroep aan naar de afgescheiden gemeente te Schiedam. Die gemeente werd tot dat moment gediend door ds. Anthony Brummelkamp . Ds. Fijnebuik heeft zich daartoe min of meer laten overhalen. Omdat hij financieel onafhankelijk was, is hij misschien wat onvoorzichtig geweest.

In zijn beleving was die overstap trouwens niet eens zo groot, want afgescheidenen en hervormden hoorden naar zijn inschatting toch bij elkaar. Fijnebuik was de eerste hervormde dominee die zonder geschorst te zijn de overgang naar de afgescheidenen maakte.

In Schiedam ging het echter na een halfjaar al mis. Fijnebuik ergerde zich eraan dat er onder de afgescheidenen negatief werd gesproken over rechtzinnige predikanten die in de Hervormde Kerk gebleven waren. Kortom: hij voelde zich onder de afgescheidenen helemaal niet thuis. Hij gooide al gauw het bijltje er bij neer en stapte op. Na verloop van tijd nam hij wel weer een beroep aan, van de afgescheiden gemeente te Zwolle. Maar ook in Zwolle ging het mis. Er ontstond ruzie met zijn collega ds. H.A. de Vos, die ook aan Zwolle was verbonden was. En opnieuw hield Fijnebuik het voor gezien.”

„Ds. Fijnebuik ergerde zich eraan dat er onder de afgescheidenen negatief werd gesproken over rechtzinnige predikanten die in de Hervormde Kerk gebleven waren” - Ds. H. de Jong, emeritus predikant Protestantse Kerk in Nederland

We zijn al voorzien van heel veel boeken over predikanten. Niet iedere predikantennaam vraagt om een boek. Wat voegt uw boek toe aan alle domineesboeken die er al zijn?

„Het lezen van biografieën blijft onverminderd populair, ook die van predikanten. Menselijke wederwaardigheden blijven nu eenmaal boeien. Voor het juiste verstaan van de geschiedenis is het van belang dat er, naast de beschrijving van de bekende ”vaderen der Afscheiding” –De Cock, Scholte, Van Velzen en Brummelkamp– ook aandacht wordt besteed aan vergeten personen. Dan blijkt dat zowel de predikanten die zich van de Hervormde Kerk hebben afgescheiden als zij die bleven, vaak heel menselijk handelden. Eigen eer en eigen gelijk bepaalden niet zelden hun handelen.”

U schrijft, samengevat: „Fijnebuik was geen held. Hij werd geschorst en afgezet. Toch was hij van betekenis.” Kunt u zijn betekenis eens uit de doeken doen?

„Fijnebuik was van betekenis omdat we aan hem zien dat meegaan met de Afscheiding een riskant avontuur kon zijn, een avontuur dat voor sommigen in een teleurstelling eindigde. En er was geen weg terug naar de Hervormde Kerk. Fijnebuik was de eerste die daartoe een aanvraag indiende, maar tevergeefs. Daar was de tijd toen nog lang niet rijp voor.”

emeritus predikant ds. H. de Jong, auteur van een boek over ds. Barend Fijnebuik