Het zijn heel verschillende boeken, het algemene en het christelijke Kinderboekenweekgeschenk. Toch is er een gemene deler: oordeel niet te snel over mensen die anders zijn dan je gewend bent, klinkt in beide boeken door.
Die overeenkomst is dan ook meteen zo’n beetje de enige. ”Dakloos!” –dat Judith van Helden schreef voor de christelijke boekhandel– speelt zich grotendeels af op de school van Lonne, Amy, Sander en Liam, in een doorsneeklas die aan een project werkt. ”Schatpakkers” –het reguliere Kinderboekenweekgeschenk van Pieter Koolwijk– beschrijft ook schoolscènes, maar gaat vooral over het avontuur dat Nevin beleeft bij een kabouterachtig volkje dat woont in een oude fabriek. Het alledaagse leven versus fantasie en verbeelding dus.
Het viertal kinderen uit ”Dakloos!” moet samen een onderwerp voor een project bedenken. Dat gaat met de nodige strubbelingen gepaard en zelfs als de keus gemaakt is –daklozen– blijft Amy moeilijk doen. Ze moet niks van „zwervers” hebben. Die hebben luizen en ze stinken, zegt ze. Behoorlijk stereotiep, maar gaandeweg begrijp je wat er achter haar aversie zit. Op deze manier brengt de schrijver gelukkig nuance in het verhaal, dat bij tijden best zwart-wit is. Bovendien staat hoofdpersoon Lonne van meet af aan juist welwillend tegenover daklozen.
Illustratie uit ”Dakloos!” van Judith van Helden. beeld Hester van de Grift
Illustratie uit ”Dakloos!”, beeld Hester van de Grift 
beeld CPNBUiteindelijk verandert Amy’s mening, maar door haar eigenwijze persoonlijkheid gaat dat niet zomaar. Dat karaktertrekje wordt nogal expliciet beschreven in dialogen waarin Amy tegen Lonne „sist”, „snauwt” en „snuift”. Clichétaal is sowieso rijkelijk aanwezig in dit boek, dat wél een heel mooie boodschap heeft. Personages „kijken” iemand „argwanend aan” (of „afkeurend”, „verbijsterd” en „verbaasd”), fronsen hun wenkbrauwen en knipperen of rollen met hun ogen. En ze halen vooral vaak hun schouders op. In deze mate is dat echt storend.
Scheldfabriek
Wat dat betreft is ”Schatpakkers” een verademing. Koolwijks taal sprankelt en de scènes zijn uit het leven gegrepen. Meteen op de eerste pagina is er een stevige –want levensechte– aanvaring tussen Nevin en haar vader. Vanbinnen kookt ze. „Het is zo gemeen, vals zelfs. Ze mag niet gamen, alleen maar omdat haar vader een zeurbui heeft. (…) Papa staat op zijn sokken toe te kijken. Bijna tevreden. Hij heeft zijn kind naar buiten gemopperd en gaat zelf lekker voetbal kijken…” Toch blijft de toon ten diepste behoorlijk braaf. Nevin ziet bijvoorbeeld best in dat haar ouders uiteindelijk de baas zijn.
Het fijne van het boek zit ’m vooral in Koolwijks aanpak: hij vermengt, net als in zijn Gouden Griffel winnende boek ”Gozert” uit 2020, een fantastische wereld met serieuze thema’s: in dit geval pesten en schermgebruik. Het meisje Nevin moet van haar ouders verplicht buiten spelen. Zij is het daar niet mee eens en grist als wraak de autosleutel mee die haar vader nodig heeft. Als de sleutel per ongeluk in een put valt en door een klein blauw handje wordt gepakt, beseft ze dat ze een probleem heeft. Gelukkig schiet Bec, een meisje dat op school wordt gepest, te hulp. Een raar kind, vindt Nevin, en haar gedachten krijg je ongepolijst voorgeschoteld. „Alleen al hoe ze eruit ziet.” Bovendien draagt ze altijd slakken bij zich, wat haar de bijnaam Bec Slakkendrek opleverde.
Op aanwijzing van Bec en haar stille maar sterke vriend Davy, ook al een outsider, gaat Nevin op zoek in de „Scheldfabriek”, waar ze belanden in de wonderlijke wereld van de schatpakkers: kleine wezentjes die weggegooide spullen verzamelen. Ze hebben een eigen brabbeltaal met creatieve scheldwoorden („kakhannes” en „zweetscheet”).
In ”Schatpakkers” kantelt –net als in ”Dakloos!”– gaandeweg de mening over mensen die op het eerste gezicht anders zijn. Dat iedereen er mag zijn legt Koolwijk er behoorlijk dik bovenop. Zijn boek is heel inclusief, om een modewoord te gebruiken: de Schatpakkers praten niet „raar”, verbetert Bec haar kersverse vriendin Nevin. Ze praten alleen „anders”.
Koolwijks betrokkenheid op kinderen die om de een of andere reden buiten de boot vallen, was eerder al te zien in zijn boek over de kleurrijke jongen Gozert en de twee delen die daarop volgden. Het grote pluspunt van dit gratis Kinderboekenweekgeschenk is dat het, anders dan dat drieluik, vrij is van geflirt met geesten en overleden personen.
Dakloos!, Judith van Helden; uitg. BCB; 96 blz.; gratis bij aankoop van € 13,50 aan kinderboeken tijdens de Kinderboekenweek in de christelijke boekhandel;
Schatpakkers, Pieter Koolwijk; uitg. CPNB; 96 blz.; gratis bij aankoop van € 13,50 aan kinderboeken tijdens de Kinderboekenweek
