Psalmen ademt een intense verwachting van de komst van Gods Koninkrijk. Dit Bijbelboek telt twee delen. Het eerste deel tekent de ondergang van het Davidische koninkrijk en de verwoesting van Jeruzalem en zijn tempel (Psalm 1-89), het tweede hoofddeel bezingt de komst van Gods Koninkrijk op Sion. Daar zal Israëls God het Joodse volk en de overige volkeren zegenen (Psalm 90-150).

De bundel Hammaäloth –Psalm 120-134– staat in het tweede deel. Kenmerkend voor deze vijftien psalmen is de woordcombinatie ”een lied Hammaäloth”. Omdat de Statenvertalers de exacte betekenis van deze combinatie niet zeker wisten, lieten zij het tweede woord –Hammaäloth– onvertaald. De Herziene Statenvertaling vertaalt deze woordcombinatie met: ”een pelgrimslied”. Deze vertaling veronderstelt dat pelgrims onderweg naar de tempel in Jeruzalem Psalm 120-134 zongen.

Die veronderstelling ontspringt aan een rabbijnse tekst uit de tweede eeuw na Christus. Deze tekst beschrijft een mogelijke praktijk uit de tweede tempelperiode. Of dit ook ten tijde van de eerste tempel de gewoonte is geweest, is onbekend. Verschillende liederen Hammaäloth zijn trouwens dan nog niet geschreven. Andere rabbijnse bronnen weerspreken deze interpretatie. Kortom: de gangbare visie steunt op een rabbijns geschrift, maar niet op de Bijbeltekst.

Ontheemde Jood

Er is nog een andere uitleg, die levert de Bijbel zelf. Het Hebreeuwse woord Hammaäloth staat namelijk ook in Ezra 2:1 en 7:9. Dit Bijbelboek beschrijft hoe een deel van het Joodse volk uit de ballingschap terugkeert naar Jeruzalem. Het grootste deel blijft echter achter in de verstrooiing. Het deel dat terugkeert, herbouwt stad en tempel, maar wordt –met uitzondering van een korte periode in de Makkabeeëntijd– door een vreemde mogendheid overheerst.

De bundel Hammaäloth beschrijft Israëls terugkeer uit de verstrooiing naar Sion. Terugkeer in deze bundel betekent dus niet remigratie, zoals een geboren Nederlander na een jarenlang buitenlands verblijf terugkeert naar zijn geboorteland. De liederen bezingen vanuit verschillende invalshoeken Israëls terugkeer vanuit Mesech en Kedar, landen waar niet de vrede maar de haat overheerst (Psalm 120), naar Sion, de plaats van Gods vrede (Psalm 132-134). Hier zal God Israël zegenen en tot zegen voor de wereld stellen.

Binnen de liederen van Israëls terugkeer naar Sion klinken verschillende stemmen. Zo eindigt bijvoorbeeld Psalm 128 met de bede „Vrede over Israël!” In Psalm 129 beantwoordt Israël deze bede met een actuele beschrijving van de rauwe werkelijkheid: vanaf het prille volksbestaan wordt Israël gehaat.

Met het onbenoemd laten van zijn vijanden onderstreept Israël het absolute karakter van deze haat. Altijd en door allerlei volkeren of personen wordt het Joodse volk gehaat. Psalm 129 karakteriseert die haat als een religieuze haat. Men haat Israël om Sion, de plaats die God tot Zijn woning verkoren heeft.

Het Joodse volk weet van geen vrede, zo stelt Israël in Psalm 129. De psalm eindigt met de bede om Gods wraak over Israëls haters. Direct na deze wraakbede klimt uit de diepten een klaagstem op tot God, Psalm 130. Op die stem volgt opnieuw een oproep vergezeld van een belofte voor Israël. Israël hope op de HEERE, want bij de HEERE is veel verlossing. Hij zal Israël verlossen van al zijn ongerechtigheden; een oproep die Psalm 131 herhaalt.

De liederen Hammaäloth –liederen van Israëls terugkeer naar Sion– duiden het karakter van de haat tegen Israël. Zij verbinden deze religieuze haat direct met de terugkeer van het Joodse volk tot Sion. Tot 1948 werden Joden vroeg of laat gedwongen om te vertrekken uit het land waar ze soms al generaties leefden en doolden vervolgens rond zonder thuisland.

De westerse kerk rechtvaardigde eeuwenlang het verschijnsel van de ontheemde Jood. Lees bijvoorbeeld de middeleeuwse sage van Ahasverus. Vanwege de moord op Gods Zoon is de Jood gedoemd om voor eeuwig over de aarde te zwerven, zo verkondigden tal van rooms-katholieke, protestantse en calvinistische predikers en schrijvers. Dit religieuze gif bracht bittere vruchten voort.

Sinds 1948 pogen tal van Arabieren teruggekeerde Joden te verdrijven uit het beloofde land Israël. Tijdens de aanslagen van 7 oktober 2023 kreeg hun ideologisch-religieuze haat even vrij spel. Ontzet keek de wereld een afgrijselijk monster in de bek. Maar na de eerste schrik keerden de VN, UNRWA en tal van westerse ngo’s zich als één man tegen het Joodse volk. Israël had deze gruwelen uitgelokt, zo luidden de verklaringen. En daarmee kreeg Hamas steun bij een eeuwenoude leugen, die in een seculiere versie nog steeds springlevend is.

Shalom

In het Westen neemt de aversie tegen Joden en de steun voor de zogenoemde Palestijnse zaak toe. Veranderingen in het mediabeleid van verschillende nieuwszenders weerspiegelen die trends. Zo weigert de BBC vanaf 7 oktober 2023 Hamas en Hezbollah nog langer terroristische organisaties te noemen, hoewel westerse landen deze organisaties op hun terroristenlijst hebben geplaatst.

Sinds 7 oktober 2023 lijkt zich ook binnen de Israëlische samenleving een omslag te voltrekken. In tegenstelling tot eerdere oorlogen verenigt deze existentiële strijd het Joodse volk ditmaal niet. Wanneer hopelijk de wapens straks zwijgen, laait vermoedelijk binnen de Joodse gemeenschap het sluimerende debat over de identiteit van de staat Israël hoog op. Tot nog toe kanaliseert Israëls democratie deze discussie, maar de toenemende invloed van sommige orthodox-religieuze partijen zet Israëls democratische instituties zwaar onder druk.

Het beeld van broeders die op Sion in vrede samenleven lijkt dan ook verder dan ooit. De liederen van Israëls terugkeer naar Sion negeren elke vorm van menselijke bijdrage aan het creëren van de ware sjalom. Ze bezingen hoe God de oudtestamentische landbelofte zal vervullen. Die vervulling is vanaf 1948 aangevangen. Vanaf dat jaar is Israëls Bewaarder begonnen om het Joodse volk terug te brengen in het beloofde land. Vanuit Sion zal Hij de volkeren zegenen met de sjalom die Israëls Messias heeft aangebracht.

De auteur is christelijk gereformeerd predikant en docent Bijbelse vakken aan het Hersteld Hervormd Seminarium.