Het is een van de zaken waarover in Nederland veel wordt geklaagd: de stijgende prijzen in de supermarkt. Worden alle boodschappen duurder? En welke rol speelt de overheid?
Sommige mensen geven de boeren de schuld. Omdat die meer geld voor hun producten willen hebben, zouden we meer voor voeding moeten betalen. Anderen denken dat supermarkten steeds hogere winsten maken ten koste van de consument.
Dat is allebei niet waar. Maar dat de prijzen van levensmiddelen een stuk hoger liggen dan een jaar geleden, staat buiten kijf. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) liet deze week weten dat ze in twaalf maanden tijd met 6 procent zijn gestegen.
In verreweg de meeste Europese landen lag dat percentage lager. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de inflatie in Nederland een stuk hoger uitkomt dan in bijvoorbeeld Duitsland of Frankrijk. In de hele eurozone lag die in september op 1,8 procent, in Nederland op 3,3 procent, meldde het Europese statistiekbureau Eurostat enkele dagen geleden.
Eieren
Waarom stijgt de prijs van voedsel hier sterker dan in veel andere landen? Een belangrijk antwoord op die vraag luidt: door maatregelen van onze overheid.
Lang niet alle levensmiddelen zijn in een jaar tijd duurder geworden. Zo werden groente, zuivel en margarine iets goedkoper en dat geldt ook voor eieren. Dat laatste komt doordat ze minder schaars zijn. Ook brood werd in de meeste winkels iets betaalbaarder.
Cola
Andere producten zijn juist fors duurder geworden, waarbij met name frisdranken en sappen opvallen. Daar is sprake van een toename van gemiddeld 17 procent, net als bij alcoholvrij bier en ijsthee. Niet doordat de producenten hun winstmarges hebben verhoogd, maar doordat onze regering een extra belasting heeft ingevoerd, de zogenoemde suikertaks. Die ging afgelopen januari in. Wie een literfles cola of appelsap koopt, betaalt vanaf dat moment ruim 25 cent aan de Belastingdienst.
Dat is veel meer dan voor de meeste voedingsmiddelen. Daarvoor geldt een belasting van 9 procent, in de vorm van btw. Een uitzondering vormen alcoholische dranken, waarvoor het hoge btw-tarief van 21 procent wordt gehanteerd.
Tabakswaren zijn eveneens sterk in prijs gestegen, door een accijnsverhoging per 1 april. Vanaf 1 juli zijn ze niet meer in supermarkten verkrijgbaar, maar ze spelen wel een rol in het berekenen van de inflatie. Een pakje sigaretten kost tegenwoordig rond de 11 euro.
Suiker
Natuurlijk worden sommige producten ook om andere redenen duurder. Door tegenvallende oogsten bijvoorbeeld. Daarbij gaat het om producten als cacao en olijfolie.
Maar ook bij de prijsvorming van dergelijke levensmiddelen speelt de overheid soms een rol. De Europese overheid in dit geval. Die is momenteel bezig met wetgeving die van grote invloed kan zijn op het aanbod van landbouwproducten uit niet-westerse landen.
Daarbij gaat het om plannen om de wereldwijde ontbossing tegen te gaan. Als die doorgaan, zal de invoer van onder meer koffie en cacao aan strengere voorwaarden moeten voldoen. Importeurs dienen vanaf dat moment aan te tonen dat er in de gebieden waar ze hun producten kopen geen sprake is van illegale houtkap. Lastig natuurlijk, waardoor deze bedrijven vrezen dat ze minder producten mogen invoeren. Daardoor staan de prijzen van koffie, maar ook die van soja en palmolie, onder druk.
Lang niet iedereen zal zich er tot nu toe bewust van zijn geweest, maar overheidsbeleid, zowel nationaal als internationaal, is nadrukkelijk van invloed op de prijzen in de supermarkt.
