Na haar succesvolle herverkiezing als voorzitter van de EC zei ‘Queen Ursula’ opnieuw te streven naar „een gelijk aantal mannen en vrouwen” in haar nieuwe team. In juli stuurde ze een brief naar de hoofdsteden met het verzoek twee kandidaat-Eurocommissarissen voor te dragen: een vrouw en een man. Uit die voordrachten zou de voorzitter een team met een gelijke man-vrouwverhouding samenstellen.

Die wens hebben vrijwel alle lidstaten volkomen genegeerd. Voor de deadline van 30 augustus hebben alle EU-landen –afgezien van Bulgarije– slechts één kandidaat naar voren geschoven, veelal een man. Slechts acht vrouwen –inclusief Von der Leyen– zijn genomineerd, tegenover twintig mannen. Daarmee zal het komende dagelijks bestuur van de EU naar het schijnt voor slechts een kwart uit vrouwen bestaan.

Von der Leyen stelde in haar brief aan de lidstaten in juli één uitzondering: landen die de huidige Eurocommissaris opnieuw zouden voordragen, hoefden niet nog een kandidaat te nomineren. Zoals in het Nederlandse geval met Wopke Hoekstra. Ook de Fransman Thierry Breton, de Hongaar Oliver Várhelyi en de Let Valdis Dombrovskis keren terug; de Sloveen Maros Sefcovic zelfs voor de vijfde keer. Van alle terugkerende kandidaten zijn slechts de Duitse Von der Leyen zelf en de Kroatische Dubravka Suica vrouw.

Druk uitoefenen

Een team met een gelijke man-vrouwverdeling zit er dit keer dus niet in. EU-leiders hebben gezegd niet een tweede kandidaat te nomineren, omdat geen enkele EU-bepaling daartoe verplicht. „Met respect, en in overeenstemming met alle verdragen, hebben we besloten één naam te nomineren”, liet de Ierse premier Simon Harris weten toen hij in juni zijn toenmalige minister van Financiën Michael McGrath nomineerde.

Lidstaten dwingen tot een andere keuze kan de voorzitter niet. Regeringen gaan over hun eigen voordracht. Maar Von der Leyen probeerde wel druk uit te oefenen met te wijzen op het feit dat zij gaat over de verdeling van de portefeuilles in de Commissie.

Met de belofte aan vrouwelijke kandidaten gewilde posten –economie en veiligheid– toe te bedelen, probeerde de voorzitter voor 30 augustus drie kleinere lidstaten en vijf lidstaten die nog een keuze moesten maken te verleiden (alsnog) een vrouw te nomineren, meldde de Times of Malta deze week. Tevergeefs. Geen van de lidstaten lieten hun oor hangen naar die wens.

Tanden

Per 11 september zal Von der Leyen de kandidaat-Eurocommissarissen met de beoogde portefeuilles aan de politieke fracties van het Europees Parlement presenteren. De tijd dringt, dus is de Commissievoorzitter deze week begonnen met het individueel spreken van de kandidaten. Bij het toekennen van de portefeuilles zal Von der Leyen er niet alleen op toezien dat haar keuze in lijn is met haar eigen visie, maar moet ze ook rekening houden met de ambities van de nationale regeringen en veiligstellen dat de kandidaten de kruisverhoren, die eind september zullen starten, met succes doorstaan.

De kans is groot dat het Parlement tijdens die hoorzittingen extra zijn tanden laat zien, waarschuwen EU-diplomaten. Tijdens die verhoren toetsen Europarlementariërs de kandidaat-Eurocommissarissen op hun kennis over de beoogde portefeuilles, maar houdt het Parlement ook rekening met andere zaken, waaronder de man-vrouwverdeling in de beoogde Commissie, zoals het  reglement van het Parlement voorschrijft.

Vooral mannelijke kandidaten kunnen daar stevig aan de tand worden gevoeld, is de verwachting. Een afwijzing tijdens de daaropvolgende stemmingen is eveneens een reëel scenario – in 2019 weigerde het Parlement drie genomineerden groen licht. Het ultieme parlementaire wapen is de hele beoogde Commissie goedkeuring te onthouden. Dit betekent dat lidstaten opnieuw kandidaten moeten voordragen.

Mocht geen enkele kandidaat tijdens de stemmingen sneuvelen, dan zal de beoogde Commissie per 1 november in functie treden. Maar wanneer meerdere kandidaten door het Parlement worden geweigerd, dan kan het moment van aantreden worden uitgesteld naar december of het nieuwe jaar.