Aan een lange periode van lobbyen en plannen maken kwam donderdag een einde, toen de aanleg van ondergrondse hoogspanningskabels officieel werd gestart. De eerste boringen zijn inmiddels gedaan. De ondergrondse kabels moeten in 2025 de huidige fel bediscussieerde hoogspanningslijn, die vlak boven een woonwijk loopt, vervangen.

Sinds 1 januari 2019 kunnen gemeenten en provincies de netbeheerder opdragen om een hoogspanningslijn die door bewoond gebied loopt, te verkabelen of te verplaatsen. Veenendaal is zeker niet de enige gemeente waar dit gebeurt: in 130 gemeenten zijn problemen met hoogspanningslijnen rond woningen. Wel is het te verkabelen tracé in Veenendaal met 4 kilometer relatief lang, waardoor de kosten hoog zijn.

CU-wethouder Engbert Stroobosscher hield zich jarenlang bezig met het ondergronds brengen van de hoogspanningskabels in zijn gemeente. De onrust begon in 2002, blikt hij terug. Netbeheerder TenneT wilde de Veenendaalse hoogspanningslijn met 5 meter verhogen vanwege de veiligheid van omwonenden. „Zo kwam er in de samenleving en de politiek aandacht voor de veiligheid van hoogspanningskabels boven woningen.”

Leukemie

Omwonenden maakten zich vooral zorgen om nadelige gevolgen voor hun gezondheid. Over de gezondheidseffecten van hoogspanningskabels is veel onduidelijk, maar volgens het RIVM zijn er aanwijzingen dat kinderen en volwassenen meer kans hebben op leukemie als ze dicht bij bovengrondse hoogspanningslijnen wonen. Mogelijk zijn magneetvelden daarvan de oorzaak, maar dat is niet bewezen.

„Het causale verband is niet aangetoond”, benadrukt ook Stroobosscher. „Maar voor de buurtbewoners was het toch een belangrijk punt.”

„Bij brand in een woning onder hoogspanningslijn kan het twee uur duren voor de brandweer gaat blussen” - Engbert Stroobosscher, wethouder Veenendaal

Een ander, wel aangetoond nadeel van hoogspanningskabels vlak boven je woning: in geval van brand zal de brandweer pas gaan blussen als de stroom van de leiding af is. Stroobosscher: „Dat kan wel twee uur duren. Ondertussen woedt de brand voort. In Veenendaal hebben we dat één keer meegemaakt op een bedrijventerrein. Je wilt je niet voorstellen hoe het afgelopen zou zijn als de brand was begonnen in een rijtjeswoning.”

Samen met D66 en de SP zette de plaatselijke fractie van de ChristenUnie zich in voor de aanleg van ondergrondse kabels, vertelt Stroobosscher. „Ook het lokale platform Hoogspan heeft veel werk verricht. We hebben echt samengewerkt.”

Toen Stroobosscher in december 2016 wethouder werd, zette hij het werk van collega’s voort. „Het was een kwestie van lange adem. Er zijn momenten geweest dat ik dacht: gaat het ooit nog gebeuren? Ik ben heel blij dat we na 22 jaar zover zijn.”

Dat het zo lang duurde, heeft vooral met financiën te maken, zegt Stroobosscher. „De verkabeling kost zeker 40 miljoen euro.”

Dat is niet zomaar op te brengen voor een gemeente. Om het uiteindelijk toch voor elkaar te krijgen, was samenwerking met de provinciale en landelijke politiek nodig. „Carla Dik (voormalig CU-Kamerlid, EV) heeft zich vanuit de Tweede Kamer hard gemaakt voor de Wet Voortgang Energietransitie. Daarin werd in 2018 bepaald dat het Rijk 80 procent van de kosten van verkabeling betaalt.”

Zo kwam de realisatie van de ondergrondse hoogspanningslijn meer in zicht. Maar ook de resterende 20 procent van de kosten vormde een te grote kluif voor de gemeente Veenendaal. Daarom vroeg Strooboscher de provincie Utrecht om een bijdrage. Toen die 2,4 miljoen euro beschikbaar stelde, ging de gemeente Veenendaal in 2019 akkoord met het betalen van het resterende bedrag: 5,7 miljoen euro. „Vier jaar later was daar gisteren eindelijk het heuglijke moment van de start.”

Bomen

Dat er zoveel tijd verstreken is, heeft ook voordelen, merkt Stroobosscher. „In het oorspronkelijke plan zouden ruim 1300 bomen gekapt moeten worden. Inmiddels is de techniek voor het boren verbeterd, waardoor er maar 32 bomen gekapt zijn.”

TenneT verwacht in april 2025 klaar te zijn met de aanleg van de ondergrondse kabels. Toch zullen de dertien hoogspanningsmasten dan niet meteen verdwenen zijn. „Het verdeelstation aan de Kastanjelaan moet nog aangepast en aangesloten worden. Vervolgens zullen de masten worden verwijderd, naar verwachting in het najaar van 2025.”

Zijn de potentieel schadelijke effecten van hoogspanningskabels minder als deze onder de grond liggen? Niet helemaal, legt Stroobosscher uit. „Als ze direct onder je huis lopen, is het gezondheidsrisico hetzelfde als wanneer ze boven je woning hangen.”

Daar is echter rekening mee gehouden bij het bepalen van de route voor de ondergrondse hoogspanningslijn, aldus de wethouder. „De afstand van woningen tot de kabels is overal zo groot dat de magneetvelden waaraan bewoners worden blootgesteld niet hoger zijn dan de door de overheid gestelde limiet van 0,4 microtesla, ook niet in hun tuin. En we moeten het in proportie zien: als je vaak met het vliegtuig gaat of op een elektrische deken ligt, ervaar je meer straling.”