De wetenschappers ontdekten dat een specifiek eiwit (TDP-43) in de hersenen van patiënten met zogeheten frontotemporale dementie ook aanwezig is in hun netvlies. Dat schrijven ze in een publicatie die maandag  verscheen  in vakblad Acta Neuropathologica. De bevinding suggereert dat het mogelijk is om deze vorm van dementie al bij leven op te sporen met een oogscan. Nu kunnen artsen de ziekte alleen na het overlijden van de patiënt met zekerheid vaststellen door middel van autopsie.

Frontotemporale dementie openbaart zich meestal op de leeftijd van 40 tot 60 jaar en uit zich door een verandering in gedrag en problemen met taal en spraak. De hersenziekte ontstaat doordat hersencellen in de frontaalkwab (gedragsgebied) en de temporaalkwab (taalgebied) afsterven.

Medicijn

Het is belangrijk dat de hersenziekte vroegtijdig wordt ontdekt, voordat klachten optreden, stelt Frederique Hart de Ruijter, onderzoeker en promovenda bij Amsterdam UMC, desgevraagd. „We willen graag medicijnonderzoek doen bij mensen in een vroeg stadium van de ziekte. Dan valt er meer te redden dan als patiënten al ver in het ziekteproces zitten.” Op dit moment bestaat er nog geen effectief medicijn tegen frontotemporale dementie.

Ze plaatst wel een kanttekening bij de studie. „De eiwitten troffen we aan in de ogen van overleden patiënten. De vraag is of dat ook bij levende mensen lukt.”

Het is nog niet onderzocht op welke manier het TDP-eiwit in het oog van levende patiënten kan worden gedetecteerd, maar Hart de Ruijter heeft daar wel ideeën over. Eén optie is om een fluorescerend vlaggetje aan het eiwit te koppelen, waarna het complex op een scan zichtbaar kan worden gemaakt. Een andere mogelijkheid is om gebruik te maken van een zogeheten hyperspectrale camera. Deze camera produceert lichtstralen met verschillende golflengtes, die in het oog worden gereflecteerd en zo informatie geven over de samenstelling van het netvlies. Het Canadese bedrijf Optina Diagnostics doet al onderzoek naar het gebruik van deze techniek voor het opsporen van de ziekte van Alzheimer.

„Deze oogscan lijkt potentie te hebben voor de ziekte van Alzheimer”, zegt de onderzoeker. „We hopen dat we deze methode ook kunnen gebruiken voor het onderscheiden van mensen met frontotemporale dementie. Maar dat is toekomstmuziek.”

Het Amsterdamse onderzoek werd gefinancierd door NWO en uitgevoerd in samenwerking met de Nederlandse Hersenbank. Die leverde ogen aan van ruim honderd overleden mensen met verschillende vormen van dementie.