Om alles zorgvuldig te laten verlopen is er bij euthanasie onderscheid tussen de behandelend en de forensisch arts, legt Wilma Duijst, hoogleraar forensische geneeskunde en gezondheidsstrafrecht aan de Maastricht University, uit. De behandelend arts beëindigt het leven van de patiënt. De forensisch arts doet de lijkschouw. Naast vaststellen dat de patiënt overleden is, checkt de forensisch arts ook welke medicijnen gebruikt zijn en of alle vereiste papieren aanwezig zijn voor de toetsingscommissie. „Stel, een forensisch arts merkt bij de lijkschouw dat het verzoek tot euthanasie mist, dan heeft de dokter onrechtmatig iemand gedood. Dan is er dus een probleem”, zegt Duijst.

„Wat is werkelijk de toegevoegde waarde van de forensisch arts bij euthanasie? ” - Wilma Duijst, hoogleraar forensische geneeskunde en gezondheidsstrafrecht

De afgelopen twintig jaar kwamen dat soort strafrechtelijke feiten volgens Duijst slechts een enkele keer voor. „En in bijna alle gevallen werd de behandelend arts door de rechter vrijgesproken.” Daarbij komt dat de zorgvuldigheid van de procedure volgens haar voldoende geborgd is door een toetsingscommissie. Het huidige tekort aan forensisch artsen onderstreept bovendien dat de huidige procedure onnodig veel tijd en geld kost, zegt de hoogleraar. „En daarom stel ik hardop de vraag: wat is werkelijk de toegevoegde waarde van de forensisch arts bij euthanasie? Eigenlijk niks, als je het mij vraagt.”

Om die verandering te bewerkstelligen pleit Duijst ervoor om euthanasie als natuurlijke dood aan te merken. „Op die manier kan de behandelend arts gewoon de lijkschouwing doen.” Een andere mogelijkheid is volgens haar om euthanasie als niet-natuurlijke dood te laten staan in het wetboek, maar de forensisch arts uit de procedure te schrappen. Maar wordt euthanasie daarmee niet genormaliseerd? „Dat is zo”, zegt Duijst. „Maar kijk naar de jaarlijkse hoeveelheid euthanasieën. Die blijft maar oplopen.  Het lijkt er dus op dat euthanasie dé manier geworden is waarop mensen hun levenseinde willen bereiken.”

Strafbaar

SGP-Kamerlid Diederik van Dijk schrikt van de oproep van Duijst. Euthanasie was volgens hem aanvankelijk alleen bedoeld voor uitzonderlijke gevallen. „Door het aan te merken als natuurlijke dood zeg je eigenlijk dat het heel normaal is.” Daarnaast is euthanasie strafbaar, tenzij er aan allerlei zorgvuldigheidseisen wordt voldaan. „Die forensisch arts benadrukt dat juist”, zegt Van Dijk. Hij pleit er dan ook voor om de rol van de forensisch arts te behouden. „Het argument dat het in het verleden vaak goed is gegaan, is geen reden om de rol van de forensisch arts maar te schrappen. De behandelend arts voelt vanwege die voorwaarde juist dat hij extra zorgvuldig moet zijn.”

Tegelijkertijd wil Van Dijk ook niet „heen walsen” over de problemen waar patiënten met een euthanasiewens door het tekort tegenaan lopen. „Ik ben principieel tegen euthanasie, maar mensen nemen zo’n besluit ook niet zomaar.” Tegelijkertijd pleit hij ervoor om het tekort aan forensisch artsen niet op te lossen middels een wetswijziging, maar door het aantal euthanasieën terug te brengen. „Het aanreiken van een dodelijke spuit is geen remedie voor eenzaamheid of lichamelijke en psychische klachten. In plaats daarvan moeten we zulke mensen echte nabijheid bieden.”

Frank Koerselman, emeritus-hoogleraar psychiatrie, vindt het voorstel van Duijst tekenend voor de euthanasiepraktijk in Nederland. „Het wordt gekker en gekker.” Het tij keren is volgens hem echter onmogelijk. „De helft van mijn kennissenkring wil inmiddels overlijden op een zelfgekozen tijdstip. Dat zegt wel hoe normaal het is geworden.” De wetswijzigingen die Duijst voorstelt zullen er volgens hem hoe dan ook een keer van komen. „En als de wet niet aangepast wordt, kunnen artsen altijd de interpretatie van de wet nog ruimer nemen.” Waarom Koerselman dat zulke zorgen baart? „De mens is God niet, maar gedraagt zich daar inmiddels wel naar.”