Wat houdt de Noord-Ierse amnestiewet in?

De vorige, Conservatieve premier van het Verenigd Koninkrijk voerde vorig jaar september de wet in om immuniteit tegen vervolging te verlenen aan mensen die betrokken waren bij de geweldsuitbarstingen in Noord-Ierland tijdens de zogenoemde Troubles. In die periode van ruim dertig jaar raakten pro-Ierse nationalisten, die streefden naar een verenigd Ierland, en pro-Britse unionisten en het Britse leger met elkaar slaags. Ruim 3500 mensen lieten het leven. Meer dan duizend moorden zijn nog altijd niet opgehelderd.

Voormalige militairen en paramilitairen die informatie leverden over incidenten uit die periode en die aan onderzoeken van de zogenoemde waarheids- en herstelcommissie wilden meewerken, zouden als beloning niet meer worden vervolgd. Daarmee zouden nieuwe vervolgingen en schadeclaims worden voorkomen. Voor wie eerder was veroordeeld of al werd vervolgd, veranderde er niets.

De Britse regering was van mening dat vervolging steeds onwaarschijnlijker werd naarmate de tijd verstrijkt, doordat verdachten ouder worden. Ook hoopte Londen met de amnestiewet ervoor te zorgen dat de Britten hun roerige geschiedenis achter zich konden laten en dat de wet zou bijdragen aan een proces van verzoening. Vanuit de Noord-Ierse samenleving klonk echter veel kritiek op de amnestiewet.

„Er is geen bewijs dat het verlenen van onschendbaarheid via deze wet op enige wijze bijdraagt aan verzoening” - Hooggerechtshof van Belfast

Waarom was er zoveel kritiek op de wet?

Alle politieke partijen in Ierland en Noord-Ierland waren tegen amnestie voor de Britse betrokkenen. Ook familieleden van de slachtoffers en mensenrechtenorganisaties hebben zich tegen de wet verzet. Ze vonden dat de amnestiewet vooral bedoeld was om Britse militairen en paramilitairen van zowel unionistische als nationalistische zijde te beschermen. Terwijl nabestaanden van beide kanten nog altijd wachten op gerechtigheid voor de moorden op hun omgekomen nabestaanden.

De omstreden wet leidde tot meer dan twintig juridische procedures in Noord-Ierland. Nabestaanden van de slachtoffers stelden dat de wet in strijd was met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en met de Goede Vrijdagakkoorden uit 1998, die een einde maakten aan The Troubles. Het hooggerechtshof van de Noord-Ierse hoofdstad Belfast stelde de nabestaanden in februari in het gelijk en zette een streep door delen van de wetgeving. De rechter oordeelde dat „er geen bewijs is dat het verlenen van onschendbaarheid via deze wet op enige wijze bijdraagt aan verzoening”.

Ook buurland Ierland kondigde vorig jaar aan naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens te stappen. Nu de nieuwe Labourregering belooft de plannen terug te draaien, is er geen aanleiding meer voor het Hof om een gerechtelijk vonnis uit te spreken.

Hoe reageren betrokkenen op het intrekken van de amnestiewet?

Noord-Ierse politieke partijen die beide stromingen vertegenwoordigen, zijn blij dat de plannen weer zijn ingetrokken. De Democratic Unionist Party (DUP), de grootste pro-Britse partij in de regio, verwelkomt de stap om de „gewetenloze” en „moreel verwerpelijke” wetgeving in te trekken. Mensenrechtenorganisatie Amnesty International zegt dat het een belangrijke stap is om „een gruwelijke aanval op de rechten” ongedaan te maken. De Ierse buitenlandminister Micheal Martin zei dat de aankondiging „zeer welkom” is.

Wanneer de amnestiewet daadwerkelijk wordt ingetrokken, is nog onduidelijk.