De Russische oorlog tegen buurland Oekraïne duurt inmiddels al meer dan twee jaar. In die tijd vonden naar schatting 70.000 Oekraïense militairen de dood op het slagveld. Nog eens 120.000 soldaten raakten gewond. En het einde van de strijd met Rusland lijkt niet in zicht.

Dat werpt de vraag op: wie verdedigt straks Oekraïne tegen de troepen van de Russische president Vladimir Poetin en voorkomt dat zijn manschappen verder oprukken? „Oekraïense mannen”, zou het antwoord moeten zijn, maar dat blijkt niet helemaal het geval. De bereidheid van de Oekraïners hun leven te riskeren is afgenomen. Volgens een in april gehouden peiling van de staatstelevisie is slechts 20 procent van de 25- tot 59-jarigen mannen bereid de wapenrok te dragen.

Medio mei trad een nieuwe mobilisatiewet in werking die voor meer rekruten moet zorgen. De leeftijd waarop mannen voor het leger kunnen worden opgeroepen is verlaagd van 27 naar 25 jaar. Bovendien zijn rekruten na drie jaar dienen er niet meer zeker van dat ze uit het leger worden ontslagen.

Hoeveel versterking het leger nodig heeft, is geheim. Vorig jaar herfst liet een bevelhebber van de strijdkrachten weten voor 2024 500.000 man extra nodig te hebben. Dit jaar liet een politicus weten dat 120.000 mannen kunnen worden gemobiliseerd. Het is de vraag of dit aantal wordt gehaald. In het Duitse magazine Der Spiegel zegt Oleksii Beschewez, adviseur van het Oekraïense ministerie van Defensie: „Onze grootste uitdaging is vertrouwen. Aan het begin van de invasie stonden er rijen en nu zijn er, zacht uitgedrukt, geen rijen. Op enig moment is het vertrouwen weggezakt. Nu gaat het erom dit vertrouwen te herstellen.”

”Bussificatie”

De druk op de militaire autoriteiten om dit aantal te halen is hoog. Contraproductief werken in dit opzicht allerlei verhalen die de laatste weken op het internet de ronde doen. Een militair met verlof zag hoe op een dorpsplein alcoholisten werden verzameld. Bedrijven klagen over werknemers die door het leger werden meegenomen toen ze buiten aan het werk waren. Op TikTok staan video’s waarop mannen worden aangehouden en in busjes worden geladen, soms ook met geweld. Dergelijke operaties noemen de Oekraïners ”bussificatie”.

Waarom veel gezonde mannen met een hoge opleiding en een goed inkomen niet opgeroepen worden, is een publiek geheim. Oekraïners weten dat ambtenaren omkoopbaar zijn en vervalste papieren om aan de mobilisatie te ontkomen zijn makkelijk te bemachtigen.

Of het hierbij om grote aantallen gaat, is niet duidelijk, maar enkele tientallen verhalen zijn voldoende om de uitgeputte Oekraïners te desillusioneren.

Via de Transkarpaten, in het westen van Oekraïne, proberen mannen Roemenië en Hongarije te bereiken om aan de dienstplicht te ontsnappen. De Ukrajinska Prawda interviewde de militair Jewhen Polonskyj, die zichzelf een voormalig dienstweigeraar noemt. „Ik ben kok in het leger. Iedere soldaat moet eten hebben. De laatste tijd wordt er veel gesproken over dienstweigeraars, maar dat is onderdeel van de informatieoorlog. Volgens mij gaan de meeste mensen naar het leger als ze een oproep krijgen. En degenen die niet willen strijden, zijn waarschijnlijk allang gevlucht.”

„De laatste tijd wordt er veel gesproken over dienstweigeraars, maar dat is onderdeel van de informatieoorlog” - Jewhen Polonskyj, legerkok

Volgens Polonskyj kan iedereen die een oproep krijgt zich beter melden. „Er zijn twee mogelijkheden: of je gaat vrijwillig of ze dwingen je. Dan kun je beter vrijwillig gaan met een zuiver geweten.”

Nieuwe start

Dat de behoefte aan soldaten groot is, blijkt uit het feit dat het Oekraïense leger de laatste weken in de gevangenissen rekruteert. Sinds mei zijn 2800 geïnterneerden vrijgelaten en die dienen nu als soldaten, aldus het Duitse dagblad Welt am Sonntag. Het ministerie van Defensie in Oekraïne schat dat 10.000 tot 20.000 mannen en vrouwen voor de strijdkrachten zullen kiezen. Uitgesloten zijn zware misdadigers die twee of meer personen om het leven hebben gebracht of seksuele geweldplegers.

Het leger werft de gedetineerden met de woorden dat „ze een nieuw leven kunnen beginnen”. Ze zullen een militaire training krijgen en ontvangen een maandsalaris van omgerekend 2500 euro. In de Neue Zürcher Zeitung sprak een veroordeelde drugshandelaar die voor het leger koos. Hij wil een nieuwe start maken, maar vooral doet hij het vanwege zijn 14 jaar oude dochter. „Ik wil met het geld dat ik verdien haar steunen.”