Zondag was in de woorden van Ursula von der Leyen „een goede dag” voor haar partij. De christendemocratische EVP won volgens de laatste uitslagen tien zetels bij de Europese verkiezingen. „Nu vieren”, zei de Commissievoorzitter. „Morgen aan het werk.”

Voor haar herbenoeming als Commissievoorzitter zal ze flink haar best moeten doen, weet Von der Leyen. Als zogenoemde spitzenkandidaat –kandidaat voor het Commissievoorzitterschap– van de christendemocratische EVP, de grootste fractie in het Europees Parlement, is het niet genoeg dat de 27 regeringsleiders in de Europese Raad haar voordragen. Ze moet zich ook gesteund weten door een meerderheid van ten minste 361 Europarlementariërs.

Dat haar partij met de Europese verkiezingen zetels heeft gewonnen, geeft Von der Leyen weliswaar een betere startpositie. Maar het is nog geen garantie voor een tweede termijn.

Spitzenkandidaat

In de Europese Raad, waar de 27 regeringsleiders een kandidaat-Commissievoorzitter naar voren schuiven, lijken steeds meer EU-leiders zich te kunnen vinden in haar herbenoeming. Von der Leyen mag er in ieder geval van uitgaan dat ze gesteund wordt door de twaalf christendemocratische regeringsleiders.

De gedoodverfde sociaaldemocratische spitzenkandidaat, Nicolas Schmit, wordt bovendien niet gezien als serieuze tegenkandidaat. De spitzenkandidatenprocedure, waarbij elke Eurofractie sinds 2014 een eigen kandidaat voor het Commissievoorzitterschap mag voordragen, lijkt sowieso op sterven na dood. Eurofracties dragen nog steeds eigen spitzenkandidaten voor, maar feitelijk bepalen de 27 regeringsleiders wie de kandidaat-Commissievoorzitter wordt. Dat bleek al in 2019 met de verrassende voordracht van Von der Leyen door de Franse president Emmanuel Macron en de toenmalige Duitse bondskanselier Angela Merkel.

Draghi

Ook dit jaar hintte Macron op namen voor het Commissievoorzitterschap. Zo klonk de naam van de Italiaanse oud-premier en voormalig bestuurder van de Europese Centrale Bank Mario Draghi , van de Franse Eurocommissaris Thierry Breton, en van Parlementsvoorzitter Roberta Metsola. Van Berlijn werd verwacht dat de zogenoemde ”Ampelkoalition” –stoplichtcoalitie–  een Groene kandidaat naar voren zou schuiven, bijvoorbeeld Franziska Brantner of Sven Giegold, beiden staatssecretaris op het ministerie van Economische Zaken, of buitenlandminister Annalena Baerbock.

Maar zowel Berlijn als Parijs likken momenteel de wonden van de Europese verkiezingen . De drie partijen uit de Ampelkoalition kregen samen net zo veel stemmen als de christendemocratische CDU/CSU. En Macrons partij Renaissance haalde met 14,6 procent nog niet half zo veel stemmen als de radicaalrechtse oppositiepartij Rassemblement National. De Franse president zal de komende tijd druk zijn met campagnevoeren voor de parlementsverkiezingen waarvan de eerste ronde op 30 juni gepland staat.

Met dat Macron en Scholz politiek gezien zijn verzwakt, lijkt een eerste hindernis voor Von der Leyens herbenoeming genomen. Al zou Raadsvoorzitter Charles Michel, die persoonlijk niet goed met Von der Leyen overweg kan, haar benoemingsproces nog kunnen vertragen. Uit wraak  zou Michel Von der Leyen willen uitsluiten van een eerste ronde sollicitatiegesprekken op een informele top met EU-leiders komende maandag in Brussel.

Geflirt

Ook het Europees Parlement kan Von der Leyens herbenoeming blokkeren. Elke door de Raad voorgedragen kandidaat-Commissievoorzitter moet een meerderheid van het Europees Parlement achter zich krijgen. In 2019 lukte het Von der Leyen met een marge van slechts negen zetels.

Ook dit keer wordt het niet makkelijk. Von der Leyen heeft niet alleen steun nodig van haar eigen fractie, maar ook van de sociaaldemocraten en liberalen. Op papier hebben die fracties zo’n 400 zetels. Maar analisten verwachten dat ongeveer 10 procent van de aan de centrumpartijen gelieerde Europarlementariërs niet zal instemmen met Von der Leyens herbenoeming.

Ook binnen de christendemocratische fractie klinkt gemor. Het  Franse Les Républicains heeft gezegd Von der Leyen niet te steunen. En op het EVP-congres begin dit jaar in Boekarest stemde een vijfde van de 499 christendemocratische afgevaardigden tegen haar nominatie als spitzenkandidaat.

Het zal betekenen dat Von der Leyen steun moet zoeken bij een derde fractie. Dat zou of de Groenen óf de conservatieve ECR kunnen zijn. Beide opties zijn echter beladen. De Groenen zijn verbolgen over het vermeende geflirt van Von der Leyen met rechts en haar gas terugnemen op de Green Deal. Zoekt Von der Leyen steun bij rechts, dan weet ze zeker dat ze de steun van sociaaldemocraten, liberalen en van een deel van haar eigen fractie verliest.

Een reëel scenario is dat de Duitse politica een tweede termijn aan haar neus voorbij ziet gaan. Wie dan Commissievoorzitter wordt? Misschien dat de regeringsleiders een verrassingskandidaat uit de hoge hoed toveren. Net als in 2019.