Demissionair minister-president Mark Rutte verlaat de Nederlandse politiek bepaald niet via de achterdeur. Integendeel, kort voor zijn vertrek slikten Slowakije, Hongarije en Roemenië hun bezwaren tegen zijn benoeming als secretaris-generaal bij de NAVO in en rolden ze de rode loper naar de internationale toppositie voor hem uit. Mede daardoor verdwijnt de langstzittende premier van het land straks niet in het zwarte gat, maar maakt hij zijn opwachting op het wereldpodium.
De bewindslieden die hem vrijdag uitzwaaiden na zijn laatste ministerraad kwamen superlatieven tekort. Demissionair defensieminister Ollongren zei in te schatten dat Rutte het straks als NAVO-chef waarschijnlijk net zo goed zal doen als hij in Nederland deed als premier.
Dat klinkt mooi, al kan die lof niet verbloemen dat het Rutte-effect in de landspolitiek in zijn laatste jaren behoorlijk was uitgewerkt. In zijn eigen VVD dreigde oproer en ruim een jaar geleden gaven de VVD-leden hem zelfs een harde deadline mee waarvoor hij grip moest krijgen op asielmigratie; een ambitieus doel dat hij zichzelf had opgelegd.
Het lijdt geen twijfel dat die ruis de val van zijn vierde kabinet heeft versneld; een val waarvan de toedracht deels nog steeds in nevelen is gehuld.
Na Ruttes overstap zal hij al snel ervaren wat zijn voorganger De Hoop Scheffer ooit zei: de polsstok van een NAVO-secretaris-generaal is net zo lang of zo kort als de lidstaten die willen maken. Maar kort of lang is in zijn geval zeker niet om het even. Rutte treedt aan op een beladen moment in de geschiedenis van de alliantie, gezien de Oekraïneoorlog en de dreiging uit Rusland. Daarbij is het op z’n minst een veeg teken dat uitgerekend nu de Hongaarse leider Orbán heeft laten vastleggen dat hij noch met geld, noch met militair personeel hoeft bij te dragen aan een mogelijke Oekraïnemissie.
Hoe symbolisch ook, als andere Oost-Europese landen die lijn straks navolgen, heeft Rutte een probleem.
Worden de Amerikaanse presidentsverkiezingen in november gewonnen door Trump, dan stapelen de uitdagingen zich verder op. Door erop te zinspelen dat hij straks alleen nog die NAVO-lidstaten wil bijstaan die voldoen aan de afgesproken defensie-uitgaven, bedong Trump in zekere zin een opt-out die nog veel verder gaat dan die van Orbán. Zijn woorden lijken een open uitnodiging aan het adres van Poetin om na de Oekraïne-inval nog een stap verder te gaan.
Door toch zijn vinger op te steken, bewijst Rutte dat het hem ook na veertien tropenjaren in Den Haag nog altijd niet ontbreekt aan hoop, lef en trots. Zullen die eigenschappen hem bij de NAVO ongetwijfeld van pas komen, in Nederland zullen ze, ondanks dat zijn vierde kabinet niet zijn sterkste was, best worden gemist. En nu er een kabinet in de startblokken staat dat zijn werk onder dat motto wil aanvangen misschien wel meer dan ooit.
