Weg vrij voor Rutte als NAVO-chef
De weg naar de NAVO ligt open voor Rutte. Slowakije en Hongarije zijn om. Ingewijden verzekerden dinsdag dat laatste bezwaarmaker Roemenië elk moment kan volgen.
In de politiek blijven? „Nou nee”, zei Rutte eind 2022 in het Haagse radioprogramma Spuigasten. Na een glanzende carrière als premier zou hij het liefst fulltime voor de klas gaan staan. Welke opleiding hij moest volgen om zij-instromer te worden, had hij al uitgezocht.
Een jaar later, na de val van zijn vierde kabinet, zat hij in hetzelfde programma en hing de vlag er heel anders bij. Toen noemde hij de functie van secretaris-generaal bij de NAVO „heel interessant”.
Die uitspraak ging de hele wereld over. In februari werd in de Tweede Kamer al gespeculeerd over welke invalpremier er zou moeten komen als Rutte zou vertrekken voor de kabinetsformatie zou zijn afgerond.
Zo’n tijdelijke vervanger is niet nodig, zo is inmiddels duidelijk. Kandidaat-premier Dick Schoof staat klaar om Rutte af te lossen. En die laatste wordt definitief geen zij-instromer, maar na Dirk Stikker, Joseph Luns en Jaap de Hoop Scheffer de vierde Nederlandse NAVO-secretaris-generaal.
Informele EU-top
In de race om de prestigieuze topfunctie kreeg Rutte al snel een groot deel van de 32 leden van het militaire bondgenootschap achter zich. Turkije ging eind april overstag. In het beslissende eindstadium, dat maandag begon met een informele EU-top in Brussel, lagen alleen Slowakije, Hongarije en Roemenië nog dwars.
Als eerste van de drie ging Slowakije dinsdag om. President Peter Pellegrini slikte zijn bezwaren tegen Rutte in. Een toezegging van Rutte dat de NAVO na zijn aanstelling werk zou maken van een betere bescherming van het luchtruim van Slowakije gaf daarvoor volgens hem de doorslag.
De Hongaarse president Viktor Orbán eiste dat Rutte excuses zou maken voor zijn kritiek op een Hongaarse lhbti-wet van drie jaar terug. Die moet het publiekelijk aanbieden en verspreiden van informatie aan minderjarigen over geslachtsverandering en homoseksualiteit aan banden leggen. Ook wilde hij de verzekering dat de NAVO Hongarije nooit zou dwingen bij te dragen aan een mogelijke Oekraïnemissie.
Hoewel de NAVO de lidstaten daar niet toe kan verplichten, vloog scheidend secretaris-generaal Jens Stoltenberg vorige week naar Boedapest om Orbán daar een opt-out toe te zeggen. In ruil daarvoor zal Hongarije NAVO-besluiten over Oekraïne niet blokkeren. Als hij Stoltenbergs opvolger wordt, blijft die deal staan, bevestigde Rutte maandag aan Orbán.
Beiden blikten daar ook terug op de commotie uit 2021. Een en ander resulteerde in een schriftelijke verklaring van Rutte, die Orbán dinsdagmiddag publiek maakte op de berichtendienst X. Het stuk vat de Oekraïnedeal samen. Rutte schrijft verder dat hij als opvolger van Stoltenberg prioriteit zal geven „aan het met eenzelfde niveau van begrip en respect behandelen van alle bondgenoten”. Voor Orbán was dat genoeg om zijn bezwaren in te slikken.
Jubileumtop
De Roemeense president Klaus Iohannis stelde zich tegenkandidaat voor Rutte met als argument dat regeringsleiders uit Oost-Europa te vaak worden genegeerd bij belangrijke benoemingen. Dinsdagavond bevestigden ingewijden, onder wie Jaap de Hoop Scheffer, dat hij die kandidatuur zou intrekken, wellicht in ruil voor een post als Eurocommissaris en vicevoorzitter van de Europese Commissie.
Als het hoogste politieke orgaan van de NAVO, de Noord-Atlantische Raad, Ruttes benoeming formeel heeft bekrachtigd, kan de NAVO hem presenteren op de jubileumtop van 9 tot 11 juli in Washington. Daar wordt ook het 75-jarig jubileum van de alliantie gevierd.
