Tien jaar lang bestond de presbyteriaanse gemeente in het Zwitserse Basel uit slechts twee gezinnen. Ds. Kurt Vetterli preekte soms alleen voor zijn vrouw. Inmiddels hangt de vlag er anders bij, al blijft „de strijd behoorlijk zwaar”.
Niets aan het pastelkleurige gebouw aan de Eulerstrasse 9, tegenover de synagoge Beit Yosef, wijst erop dat hier iedere zondag twee keer zo’n veertig mensen van een presbyteriaanse gemeente samenkomen. Een jongen, op weg naar de jeugdopvang in het pand, parkeert zijn step in het souterrain; restaurant Cantina e9 serveert deze dinsdag Zwitserse kippendij met barbecuesaus, mais en aardappelen.
De Presbyterianische Kirche Basel , onderdeel van de Evangelisch Reformierte Kirche Westminster Bekenntnisses (ERKWB), huurt er een zaal, meer niet. „Zelfs op zondag zetten we geen bord op straat om duidelijk te maken dat hier een kerk is”, zegt ds. Vetterli (62), die zijn bezoek thuis ontvangt. „Het jeugdcentrum, gesteund door staatsinstellingen, wil niet op een kerk lijken, bang om geen geld meer te krijgen.”
De diensten van de gemeente −twee keer per zondag− verlopen volgens een vast stramien. De gemeenteleden luisteren naar „Wet en Evangelie” en doen vervolgens aan „gewetensonderzoek”. Ze zingen psalmen en „klassieke” hymnes en Vetterli houdt een preek. Soms leest hij enkele vragen en antwoorden uit de Heidelbergse Catechismus voor en legt die kort uit. „Catechismuspreken kennen we in Zwitersland niet”, vertelt Vetterli. „Wel vieren we iedere week het heilig avondmaal. Dat wilde de reformator Johannes Calvijn ook, al lukte het hem niet dit in te voeren.”
Pink
Vetterli is sinds 2009 predikant van de Baselse gemeente. Hij was 21 toen hij tot geloof kwam, zegt hij. „Ik zat diep in de drugsscene, maar Christus redde mij daaruit. Daarna werkte ik in de psychiatrie en onder drugsverslaafden op straat.”
Begin jaren negentig komt Vetterli in aanraking met het gereformeerde gedachtegoed. Andere christenen raden hem aan iets van de Engelse schrijver Arthur W. Pink te lezen, over de soevereiniteit van God. Ook de Institutie van Calvijn staat op zijn lijstje.
Vetterli gaat theologie studeren en wordt in 2001 predikant van een vrije kerk in Basel. Daar is volgens hem weinig openheid voor de „gereformeerde belijdenis” en de kinderdoop. „Na zeven jaar en vanwege enkele ruzies moest ik vertrekken. Het ging niet langer. Kennissen vroegen of ik voor de ERKWB een gemeente in Basel wilde stichten. Dat heb ik gedaan, al was dat niet zonder risico. In de eerste maand wist ik niet waar mijn salaris vandaan moest komen. Een vriend gaf me wat geld en later kregen we steun van de Nederlandse Stichting Steun Reformatie Oostenrijk, de SSRO .”
De gemeente in de Noord-Zwitserse stad begon aarzelend. Acht à tien mensen waren meegekomen uit de oude gemeente van Vetterli, maar de meesten vertrokken weer snel. „Ze konden maar moeilijk wennen aan een gereformeerde eredienst. Deze begintijd was heel, heel moeilijk. Tien jaar lang bestond de gemeente uit slechts twee gezinnen, met hooguit tien mensen. Soms zaten er maar drie in de kerk. Ik heb ook weleens alleen voor mijn vrouw gepreekt. Er waren momenten waarop ik dacht: is het wel goed om door te gaan? Maar we gaven niet op. Als er moeilijkheden zijn, is dat geen teken dat God er niet is.”
„Als er moeilijkheden zijn, is dat geen teken dat God er niet is” - Ds. Kurt Vetterli, predikant in Basel
Voelt u zich een zendeling?
„Ja, al bereiken we meer mensen die op zoek zijn naar een gereformeerde leer, dan niet-christenen. Toch zijn er de afgelopen jaren wel enkelen tot geloof gekomen.
Ondertussen zaaien we het zaad van het Woord. We hebben lectuur en uitnodigingen voor onze kerkdiensten in de buurt verspreid en de Duitstalige versie van de evangelisatiecursus Christianity Explored aangeboden, maar er komen geen mensen. Het belangrijkste is dat onze broeders en zusters contacten hebben met mensen in hun omgeving. Dat ze op die manier evangeliseren.”
Uw gemeente is de enige binnen de ERKWB die zich presbyteriaans noemt. Waarom?
„Anders zou de naam te veel lijken op die van de Evangelisch-reformierte Kirche, de Zwitserse nationale kerk. Die is grotendeels liberaal. Veel mensen dachten dat onze gemeente daartoe behoorde. Daarom hebben we gekozen voor een naam die laat zien wat we zijn: presbyteriaans. We hebben dus ouderlingen.
De ERKWB heeft de Westminster Confessie als grondslag. Ik houd van dit Engelse belijdenisgeschrift, omdat het zo praktisch en pastoraal is, bijvoorbeeld op het punt van de gewetensvrijheid en de zekerheid van het heil. Onze ouderlingen beloven deze belijdenis te onderwijzen en te verdedigen. De gemeenteleden hoeven de Westminster Confessie niet te ondertekenen, maar ze moeten wel bereid zijn om daaruit onderwezen te worden. Dat doe ik dan ook regelmatig.”
Hoe zijn de contacten met andere kerken?
„De ERKWB telt zeven gemeenten: vier in Oostenrijk, twee in Duitsland en één in Zwitserland. We ontmoeten elkaar twee keer per jaar op een werksynode, een keer per jaar op een synode en eens in de drie jaar op een grote synode, waarop ook gasten van andere kerken worden uitgenodigd. Verder heb ik goede contacten met een presbyteriaanse kerk in Zürich , die is ontstaan vanuit Engeland.
We hebben onlangs de band met de Nederlandse Gereformeerde Kerken verbroken vanwege de openstelling van de ambten voor vrouwen. Officiële relaties met andere kerken hebben we nu niet meer. Wel zijn er contacten met de SSRO, met Stichting In de Rechte Straat en met plaatselijke gemeenten. Voor ons in Basel is dat de gereformeerde gemeente in Bodegraven . Naar onze maatstaven is dat, met bijna 1000 leden, een enorme gemeente. Ik ben er drie keer op bezoek geweest en zij komen ook af en toe naar ons. We hebben een goede band.”
„We hebben een goede band met de gereformeerde gemeente in Bodegraven” - Ds. Kurt Vetterli, predikant in Basel
Hoe staat de kerk in Zwitserland ervoor?
„De Evangelisch-reformierte Kirche, ontstaan vanuit de Reformatie in de zestiende eeuw, telt zo’n 2 miljoen leden. Er zijn gemeenten, zeker ook binnen de vrije kerken, waar de verkondiging nog Bijbelgetrouw is. Maar de meeste gereformeerde kerken worden steeds liberaler. Hier in Basel zijn gemeenten die helemaal geen diensten meer houden. De gebouwen staan leeg of worden omgebouwd tot cultureel centrum of museum. Ze doen nog wel aan lhbti-propaganda of organiseren een Week van religies.
We staan op hetzelfde punt als vóór de Reformatie: in de kerk gaat het om tradities en ze is opgeslokt door de cultuur. We moeten terug naar de Schrift, naar heel de raad van God. En naar de belijdenis, die de Bijbel samenvat.
„We staan op hetzelfde punt als vóór de Reformatie” - Ds. Kurt Vetterli, predikant in Basel
Hier, in Basel, is de strijd behoorlijk zwaar. Al zestien jaar lang. Pas de laatste twee jaar beginnen we een beetje te groeien. Wat dat betreft, ben ik positief over de toekomst. De gereformeerde traditie heeft veel te bieden: diepgang.”
