Burgemeester Bilder: Overheid moet zich niet bemoeien met wat predikant vanaf kansel zegt
De Nederlandse overheid moet ervoor waken zich te bemoeien met wat predikanten vanaf de kansel zeggen.
Dat stelt burgemeester Eddy Bilder (CDA) van de gemeente Zwartewaterland desgevraagd. Bilder sprak woensdag op een bijeenkomst in Nunspeet met onder meer enkele andere burgemeesters en wethouders uit gemeenten in de Biblebelt. Ze debatteerden over een rapport over reformatorische jongvolwassenen die afzagen van een vaccinatie tegen corona.
Religiewetenschapper Fred van Lieburg, godsdienstsocioloog Anneke Pons en historicus Hidde Slotboom van het zogeheten Dutch Biblebelt Network schreven dat rapport in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het rapport meldt dat er aanwijzingen zijn dat in preken in een deel van de reformatorische kerken „de overheid negatief wordt geduid.” De auteurs adviseren „in te zetten op meer onderzoek naar deze preken en contact met predikanten om hen te laten reflecteren de impact van hun framing van de overheid in preken of geschreven teksten.”
Burgemeester Bilder, zelf christen, vindt dat de overheid „buitengewoon terughoudend” moet zijn om „corrigerend op te treden” tegenover predikanten. „Al zouden uitlatingen van een predikant wel aanleiding kunnen zijn om door te praten met zo’n pastor.”
De burgemeester van Zwartewaterland (waar onder meer Genemuiden onder valt) zegt goed te kunnen begrijpen dat reformatorische predikanten kritisch spreken over de overheid. „We horen en zien bewindspersonen uit het huidige kabinet dingen doen waarvan ons de schrik van om het hart slaat. Bewindslieden spoken dingen uit die niet kloppen. Denk aan D66-minister Pia Dijkstra die snel liberaliseringen op medisch-ethisch terrein wil doorvoeren.”
Spelletje
Bilder zei tijdens de bijeenkomst het idee te hebben dat plattelanders en ook reformatorischen het vertrouwen in de landelijke overheid „behoorlijk zijn kwijtgeraakt.” Hij hekelde de houding van de overheid ruim twintig jaar geleden tijdens de mond-en-klauwzeercrisis. Toen werd tot ongenoegen van onder meer Veluwnaren veel vee geruimd. „Mensen hebben het gevoel dat er een spelletje met hen is gespeeld. De overheid bood nooit excuus aan.”
„„Een slogan als ”dansen met Janssen” valt niet goed in reformatorische kring” - Eddy Bilder, burgemeester Zwartewaterland
Doordat de overheid uitstraalde het coronavirus met een vaccin wel onder de knie te kunnen krijgen, zetten nogal wat refo’s de hakken in het zand, betoogde Bilder. „Een slogan als ”dansen met Janssen” valt niet goed in reformatorische kring. Door er zo’n show van te maken wordt de kloof tussen refo’s en de overheid alleen maar groter.” De burgemeester doelde op een opmerking van toenmalig zorgminister Hugo de Jonge over de effectiviteit van een coronavaccin.
Herder en leraar
Burgemeester Jacco van der Tak (CDA) van Barneveld vindt desgevraagd dat predikanten „een bijzondere verantwoordelijkheid dragen. Woorden van een herder en leraar doen ertoe. Al gaat een predikant over zijn eigen uitlatingen. Ik vind niet dat burgemeesters preken moeten becommentariëren. Als het zo zou zijn dat de woorden van een predikant ertoe leiden dat zijn gemeenteleden de Nederlandse wet en regels overtreden, dan heb je daar wel met elkaar het gesprek over te voeren.”
Van der Tak vindt contact tussen lokale overheid en kerken van belang. „Je bent burgemeester van iedereen, dus ook van mensen die naar de kerk gaan. Ik vind het belangrijk om met voorgangers in gesprek te gaan over vraagstukken in de samenleving. Denk aan het diepgewortelde drank- en drugsprobleem in Barneveld.” De burgemeester vindt het essentieel dat predikanten „van hun eigen erf” afgaan en bijvoorbeeld met verenigingen, clubs en scholen het gesprek aangaan.
Doornspijk
Tijdens de bijeenkomst in Nunspeet benadrukten diverse burgemeesters en wethouders het nut van overleg met predikanten. Zo stelde de Elburger burgemeester Jan Nathan Rozendaal (SGP) dat dergelijk overleg ertoe leidde dat zorgmijders in Doornspijk (gemeente Elburg) beter in beeld zijn bij hulpinstanties.
Wethouder Jennifer Elskamp (ChristenUnie) van de gemeente Nunspeet zei dat lokale bestuurders dienen te letten op hun woordgebruik om refo’s niet van zich te vervreemden. „Vermijd een sfeer van maakbaarheid. Ik heb zelf tijdens een overleg bijvoorbeeld bewust gesproken over „onze kinderen die ons gegeven zijn.” En een overleg tussen de lokale overheid en orthodox-christelijke voorgangers kun je beter niet „een predikantencafé” noemen, klonk het tijdens de bijeenkomst.
Burgemeester Jan Kottelenberg (CDA) van de gemeente Neder-Betuwe zei het opvallend te vinden dat oudere refo’s wel vaak een eerste coronavaccinatie namen, maar geen tweede. „Ze namen de eerste prik, omdat ze heel bang waren voor corona. Toen kregen ze spijt van de vaccinatie, waarschijnlijk ook door groepsdruk in reformatorische kring.”
Een christelijke gemeenschap kan de seculiere samenleving in tijden van polarisatie een kans bieden, beklemtoonde godsdienstfilosoof prof. dr. Rik Peels. Peels zei getroffen te zijn door een tv-uitzending onlangs waarin rabbijn Soetendorp en jongerenimam Shamier Madhar elkaar de hand reikten. Peels: „Ik loop tegen een neoliberaal verhaal aan: je kan doen wat je wilt, zolang je een ander maar niet schaadt. Mijn nekharen gaan daarvan overeind staan, ik vind dat een zielloos verhaal. Onder meer dorpen op de Biblebelt hebben een beter verhaal.”
Peels verwees naar de Amerikaanse filosoof en theoloog Nicholas Wolterstorff. „Hij plaatst het neoliberale verhaal tegenover een verhaal dat wortels heeft in het Oude en Nieuwe Testament. Hij spreekt van een visioen waarin sprake is van een harmonieuze relatie tussen een persoon en God en met anderen, met zichzelf en de natuur. Binnen zo’n gemeenschap krijgt iedereen de plek die zo’n persoon verdient.”
