Zuroff, in de media vaak aangeduid als de laatste nazi-jager, mag dan 75 jaar zijn, aan zijn strijdbaarheid mankeert nog niets. „Zolang oorlogsmisdadigers leven, moeten wij als overlevenden ze voor het gerecht brengen.” Het lijkt er overigens op dat de laatste nazi nu voor de rechter komt te staan, vertelt Zuroff. „Dat gaat om een voormalig bewaker van Sachsenhausen.”

De directeur van het Wiesenthal Centrum lanceerde in 2002 Operation Last Chance, operatie laatste kans, om de laatste nog levende nazimisdadigers en collaborateurs voor de rechter te krijgen. „Velen van hen vestigden zich na de Tweede Wereldoorlog in de Verenigde Staten, Canada en Australië. Ik loop met het idee rond daar een boek over te schrijven.”

Zuroff, in 1948 geboren in New York, vestigde zich in 1970 in Israël. Acht jaar later werd hij de eerste directeur van het Simon Wiesenthal Centrum in Los Angeles. In 1980 ging hij weer naar Israël om in opdracht van het Amerikaanse ministerie van Justitie rechtszaken voor te bereiden tegen nazimisdadigers in de Verenigde Staten.

In 1986 verbond hij zich aan de Israëlische afdeling van het Simon Wiesenthal Centrum in Jeruzalem, een dependance van het hoofdkantoor in Los Angeles. Anders dan de naam doet vermoeden is het centrum nooit een onderdeel van Simon Wiesenthals organisatie geweest. „Wij kregen zijn toestemming voor het gebruik van zijn naam.”

Toen u met uw werk begon waren nazikopstukken al overleden of gevangen. Vond u dat jammer?

„Ja, dat betreurde ik. Anderzijds was en is nog altijd het doel oorlogsmisdadigers die nog leven voor het gerecht te brengen. De in 2005 overleden Simon Wiesenthal zei vaak dat we de doden het leven niet kunnen teruggeven, maar we kunnen er wel voor zorgen dat hun moordenaars worden gestraft. Dat geldt voor zowel grote als kleine namen. Het gaat mij niet om wraak, maar om gerechtigheid.”

Zuroff vindt het ook niet uitmaken dat nazi’s op leeftijd zijn. „Omdat de moordenaars op leeftijd zijn is hun schuld niet kleiner geworden.”

„Mijn doel was en is nog altijd gerechtigheid: oorlogsmisdadigers die nog leven voor het gerecht brengen” - Efraim Zuroff, directeur Simon Wiesenthal Centrum in Jeruzalem

Geeft uw werk u nog altijd voldoening?

„Als ik succesvol ben. En in deze business is dat moeilijk. Eerst moet je een oorlogsmisdadiger opsporen. Dan kom je met de beschuldiging naar buiten. Dat is bijzonder pijnlijk voor de familie, want die heeft in bijna alle gevallen nooit geweten van de misdaden. Dan volgt er een proces en dat moet uiteindelijk uitmonden in het opleggen van een straf. Dat is extreem moeilijk. In ongeveer vijftig zaken die ik aanhangig heb gemaakt is het tot strafvervolging gekomen.”

In een interview met het Amerikaanse magazine Newsweek vertelde Zuroff acht jaar geleden dat het werk van een nazi-jager niet zo fascinerend is als sommige mensen denken. „Het is vooral speuren in archieven en het is lang niet altijd eenvoudig regeringen ervan te overtuigen dat ze actie moeten ondernemen. Vooral in Oost-Europa willen de landen niet aan de Tweede Wereldoorlog en de vervolging van de Joden worden herinnerd.”

Ontkennen Holocaust

Zuroff snijdt de thematiek aan die hij in zijn enkele maanden geleden in Nederland verschenen boek ”Onze mensen” aan de orde stelt. „In Litouwen hebben pakweg 8000 van de 220.000 Joden de Tweede Wereldoorlog overleefd. En door wie zijn die met name omgebracht? Door de Litouwers. De Duitsers organiseerden de moorden, maar de Litouwers deden het vuile werk. In diverse andere Oost-Europese landen gebeurde overigens hetzelfde. De regeringen van die landen ontkennen of bagatelliseren wat er in de Tweede Wereldoorlog met de Joden is gebeurd. Ik noem dat het ontkennen of verdraaien van de Holocaust.”

”Onze mensen” schreef Zuroff samen met de Litouwse Ruta Vanagaité, een nazaat van een Litouwse dader. Zuroff: „Door het boek geldt zij als een paria in eigen land.” Maar ook Zuroff zelf is weinig populair in de Baltische staat. Ruta zei tegen hem: „Litouwen is nog maar kort onafhankelijk en dan vertel jij dat ze een stel moordenaars zijn. Daar maak je geen vrienden mee.”

U ligt er niet wakker van?

„Nee, het gaat me om de waarheid, die moet worden verteld. Daar vecht ik voor. Zolang de regeringen ontkennen wat er is gebeurd ga ik door.”

Zuroff stelt dat ook Oekraïne als het om het verleden gaat een dubbele moraal heeft. „Je kunt niet zeggen dat Oekraïne vol nazi’s zit, zoals de Russische president Poetin beweert. Anderzijds klopt het ook niet dat president Zelensky zegt dat Oekraïne altijd goed voor de Joden is geweest. Dat is gewoon niet waar.”

Als we kijken naar Hamas en Iran, dan zien we dat er in de wereld nog steeds krachten zijn die uit zijn op de vernietiging van Israël en de Joden.

„Wereldwijd zien we een enorme toename van het antisemitisme. De pogrom vorig jaar op 7 oktober uitgevoerd door de terroristen van Hamas laat duidelijk zien dat er nog steeds krachten actief zijn die niets anders voor ogen hebben dan de vernietiging van Israël en de Joden.”

„Wereldwijd zien we een enorme toename van het antisemitisme” - Efraim Zuroff, directeur Wiesenthal Centrum Jeruzalem

Zuroff maakt zich zorgen over de onwetendheid in het Westen als het om Israël en de Palestijnen gaat. Zuroff: „Wie zijn deze Palestijnen? Die kwamen toen Joden zich in het gebied vestigden en er een goede plek van maakten om te wonen. Nu claimen de Palestijnen dat zij de oorspronkelijke bevolking zijn. Het is absurd.”

„De vroegere grootmoefti van Jeruzalem, Haj Amin al-Husseini, wilde al dat Hitler bij Nabloes een vernietigingskamp voor Joden zou opzetten”, vervolgt Zuroff zijn betoog. „Wat we nu in het Midden-Oosten zien gebeuren is nog erger dan de ontkenning van de Holocaust.”

De Holocaust is de naam voor de genocide op de Joden. Nu wordt Israël er zelf van beschuldigd een genocide te plegen in Gaza. Hoe ziet u dit?

„Dat is te gek voor woorden. Op 7 oktober zijn meer dan 1200 onschuldige Israëlische burgers door Hamas afgeslacht. Duizenden raketten zijn vanuit Gaza op Israël afgeschoten. En wat doen wij in Israël? Wij waarschuwen burgers in Gaza voordat we aanvallen. Als we gaan bombarderen, bellen we zelfs.”

Mede n.a.v. Ruta Vanagaité en Efraim Zuroff: Onze mensen, Holocaust in Litouwen – collaboratie, ontkenning en verdraaiing, uitgeverij Verbum, 304 blz. ISBN 9789493028661, prijs 24,50 euro.