Vermoedelijk kampt 10 tot 30 procent van de vrouwen met adenomyose. Bij deze aandoening gaat baarmoederslijmvlies dat elke maand wordt afgestoten, vastzitten in de spierwand van de baarmoeder. Iedere menstruatie bouwt deze laag zich verder op. Omdat het weefsel met kijkonderzoek of een echo moeilijk te zien is, wordt de kwaal meestal pas laat ontdekt. Adenomyose is het zusje van het bekendere endometriose, waarbij baarmoederslijmvlies in de buikholte terechtkomt.

Adenomyose vermindert de vruchtbaarheid van de vrouw, stelt Connie Rees (30), die dinsdag cum laude promoveerde op haar onderzoek, uitgevoerd aan de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) en de Universiteit Gent. Bij een studie vond ze dat vrouwen met de aandoening die een ivf-behandeling ondergingen, minder vaak een gezonde baby ter wereld brachten dan gezonde vrouwen.

Ook leidt adenomyose tot meer problemen bij de zwangerschap. Zo krijgen deze vrouwen vaker een te klein geboren kind, moet er eerder een keizersnede aan te pas komen en duurt de bevalling gemiddeld langer. Ook kampen veel patiënten tijdens de zwangerschap met een hoge bloeddruk.

Doorbloeding

„We denken dat de placenta zich bij adenomyose niet goed kan nestelen in de baarmoeder doordat de baarmoederwand is verstoord”, legt Rees uit. „Dit geeft een slechte doorbloeding, waardoor het ongeboren kind minder voeding krijgt. Dat kan verklaren waarom kinderen bij adenomyose vaak te klein worden geboren.” De hoge bloeddruk van de moeder is een reactie op de verslechterde doorbloeding, vermoedt ze. „Dit klinkt allemaal logisch, maar moet nog wel worden bewezen.”

Bij adenomyose vertoont de baarmoeder bovendien een ander samentrekkingspatroon, ontdekte Rees. Normaliter maakt de baarmoeder rond de ovulatie veel samentrekkende bewegingen, om zo sperma richting de eileider te stuwen. Daarna wordt de baarmoeder rustiger, om de innesteling van de bevruchte eicel te faciliteren. Maar bij adenomyose is dit ritme verstoord, vermoedelijk doordat spiercellen door het overtollige weefsel niet goed met elkaar communiceren. Een mogelijk gevolg is dat een embryo zich niet goed innestelt en sterft.

In samenwerking met de TU/e heeft Rees een algoritme ontwikkeld dat via een echofilmpje het bewegingspatroon van de baarmoeder analyseert. „Het algoritme geeft aan of de baarmoeder goed functioneert. We kunnen het ook gebruiken om te kijken of de behandeling ervoor heeft gezorgd dat de baarmoeder zich weer normaal gedraagt.”

De pil

Rees hoopt dat het algoritme in de toekomst ook kan worden ingezet voor het stellen van de diagnose. Dat zou dan via een eenvoudige echo gedaan kunnen worden in plaats van met een dure MRI-scan. Onderzoek moet wel eerst uitwijzen of het afwijkende samentrekkingspatroon van de baarmoeder uniek is voor adenomyose of dat dit wellicht ook bij andere baarmoederafwijkingen voorkomt.

Adenomyose kan worden behandeld door een hormoonspiraal te laten plaatsen of de pil te slikken. Gebruik van de pil of hormoonspiraal kan voorkomen dat de menstruatie plaatsvindt en baarmoederslijmvlies zich in de spierwand ophoopt. „Weet dat de klachten erger kunnen worden als je er niets aan doet”, zegt Rees. „Zeker als je een kinderwens hebt, raad ik de behandeling aan.” Een operatie is meestal onwenselijk, omdat hierbij de baarmoeder schade kan oplopen.

Rees, geboren in het Japanse Tokio en woonachtig in Eindhoven, werkt momenteel als arts in opleiding bij Ziekenhuis Oost-Limburg in het Belgische Genk. Daar doet ze vervolgonderzoek naar baarmoederbewegingen bij adenomyose.