Rookaroma’s zijn stoffen die aan voedingsmiddelen worden toegevoegd om ze een hartige smaak te geven. Ze zitten in tal van producten: vlees, vis, kaas, soepen, sauzen, dranken, chips en snoepgoed. De aroma’s, die in poedervorm of als vloeistof op de markt zijn, worden gemaakt door zaagsel van bijvoorbeeld eiken- of beukenhout sterk te verhitten.

Wim Mennes, toxicoloog bij de EFSA, vertelde begin deze week in een uitzending van televisieprogramma Keuringsdienst van waarde over zijn onderzoek naar rookaroma’s. Daaruit bleek in november dat de aroma’s zogeheten genotoxische bestanddelen bevatten. Dit zijn stoffen die schade kunnen aanbrengen aan je DNA. Als dat op plekken gebeurt die betrokken zijn bij de celdeling, kan kanker ontstaan. En als DNA-schade in geslachtscellen ontstaat, kan dat gevolgen hebben voor eventuele kinderen.

Blauw

Mennes heeft acht verschillende rookaroma’s onderzocht. Minstens zes van deze aroma’s bevatten genotoxische stoffen, zoals styreen en benzofuraan. Van twee andere kon dat vanwege een gebrek aan gegevens niet worden bewezen, maar ook niet worden uitgesloten. De aroma’s zijn al tien jaar op de markt, maar omdat de vergunning moest worden verlengd, heeft de EFSA ze opnieuw onder de loep genomen.

Het is al langer bekend dat er een luchtje zit aan rookaroma’s. Na een eerdere beoordeling door de EFSA, tussen 2009 en 2012, kwamen ook al gezondheidsrisico’s aan het licht. Dat bracht de Europese Commissie en de EU-lidstaten ertoe een beperkter gebruik in voedingsmiddelen toe te staan.

Bij de recente evaluatie heeft het onderzoekspanel van de EFSA een nieuwe methodologie gebruikt. Hierbij wordt een mengsel van stoffen, zoals een rookaroma, als genotoxisch beschouwd als één component genotoxisch is. Het advies ligt sinds november ter beoordeling bij de Europese Commissie. De kans is aanwezig dat de commissie besluit de smaakstoffen te verbieden. Tot die tijd staan de supermarkten ‘blauw’ van de producten met rookaroma.

Barbecue

Of het beter is producten met rookaroma’s te vermijden? Zo ver wil expert voedselveiligheid Wieke van der Vossen van het Voedingscentrum desgevraagd niet gaan. „Mijn advies: eet gevarieerd. Ook om andere redenen is het onwenselijk om elke dag rookworst en chips te eten. Als je gevarieerd eet, liefst volgens de Schijf van Vijf, spreid je de risico’s die schadelijke stoffen met zich meebrengen.”

Ook in gerookte vis, bereid met ”natuurlijke rook”, komen giftige stoffen voor, de zogenaamde polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s). Anders dan de uitzending van Keuringsdienst van waarde suggereert, bestaan er regels voor de hoeveelheid PAK’s die gerookte vis mag bevatten.

EFSA-toxicoloog Mennes heeft niet onderzocht wat schadelijker is: rookaroma of gerookte producten. „Het enige wat ik kan zeggen is dat uit rookaroma’s een aantal vervelende verbindingen is gehaald”, vertelt hij in de uitzending. „Die zitten bij traditioneel roken nog wel in het voedsel. Maar als je van die rookaroma’s meer nodig hebt om hetzelfde smaakeffect te krijgen, kan het zijn dat het gehalte van andere stoffen weer hoger is.”

Tijdens barbecueën komt ook rook vrij die PAK’s kan bevatten. „Ga niet in de rook staan, want dan adem je die stoffen in”, adviseert Van der Vossen van het Voedingscentrum. Nog een tip voor tijdens de barbecue: voorkom dat vet in de gloeiende kolen druipt, door vlees bijvoorbeeld op een vel aluminiumfolie te leggen. „Als vet verbrandt ontstaan PAK’s, die via de rook in het vlees terechtkomen.”