Wilders heeft zelf verklaard dat niet alle partijen waarmee de PVV onderhandelt een toekomstig kabinet onder zijn leiding zien zitten. „Ik kan alleen premier worden als alle partijen in de coalitie dat steunen. Dat was niet zo”, schreef hij woensdagavond op berichtenplatform X.

De PVV-leider voegde daar donderdagochtend aan toe dat hij het staatsrechtelijk onjuist en ondemocratisch vindt dat hij geen premier wordt, ondanks dat zijn partij de grootste is. BBB vindt het volgens Wilders geen bezwaar als hij premier zou worden, maar voor NSC en VVD ligt dit anders.

Het is ongebruikelijk dat de leider van de grootste partij niet naar het Torentje gaat. Wilders heeft meerdere malen gezegd dolgraag premier te willen worden. Dat hij het premierschap opgeeft, is opnieuw een concessie van de PVV-leider. Het was al langer duidelijk dat vooral VVD en NSC grote moeite hadden met het vooruitzicht van premier Wilders. VVD-leider Yesilgöz zei in de verkiezingscampagne al dat haar partij geen deel zou uitmaken van een kabinet onder leiding van Wilders als premier.

Geen breekpunt

Recent zei Wilders, wiens PVV met 37 zetels veruit de grootste is in de Tweede Kamer, nog niet te kunnen wachten om premier te worden. Maar al eerder liet hij doorschemeren dat dit geen breekpunt is. „We gaan open de gesprekken en onderhandelingen in”, zei hij een maand na de verkiezingen. „Ik weet daarbij niet wat eruit komt.”

Naast Wilders zullen ook de partijleiders van VVD, NSC en BBB in de Tweede Kamer blijven. Dat was altijd al de voorkeur van Omtzigt (NSC) en Van der Plas (BBB).

Informateur Putters presenteerde donderdag zijn eindverslag aan de Kamer. Belangrijke conclusies daarvan zijn al uitgelekt. Hij zal adviseren in een volgende fase te kijken naar een extraparlementair kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB.

Beknopt

Bij een extraparlementair kabinet is de afstand tussen kabinet en Kamer groter. Vooral de NSC pleit voor deze variant. Er zal een beknopt regeerprogramma komen. De bedoeling is dat alle vier partijen ministers kunnen aandragen.

Putters bereikte deze week een doorbraak in de onderhandelingen. Dat gebeurde tijdens een bijeenkomst maandag en dinsdag met Wilders, Yesilgöz, Omtzigt en Van der Plas op landgoed De Zwaluwenberg bij Hilversum.

Donderdagochtend kwamen de vier partijleiders nog een keer langs bij Putters. Daarna bood de informateur aan het eind van de middag zijn eindverslag aan de Tweede Kamer aan. Volgende week woensdag debatteert de Kamer dan over het eindverslag.