De BoerBurgerBeweging (BBB) is met zestien zetels in de senaat een mastodont waar je als partij met regeringsaspiraties niet zomaar omheen kan. Toch lijkt de partij niet van zins haar huid duur te verkopen. De partij wil vooral meeregeren en schuwt het maken van concrete afspraken.
Waar NSC en VVD terughoudend zijn om met Geert Wilders (PVV) in een regering te stappen, staat BBB juist te trappelen om deel te nemen aan een kabinet met de PVV.
BBB-voorvrouw Van der Plas stelt zich daarom al enige tijd op als dé nuchtere gangmaker van de formatie. „Kom gewoon praten”, zo liet ze de weifelende partijen VVD en NSC begin december via De Telegraaf weten. En over Wilders’ provocerende tweets zei de BBB-leider eind december: „Ik vind dat zo kinderachtig allemaal, kap daar gewoon mee. Nederland is dat gekibbel zat.”
Dat de formatie in februari toch in de soep liep omdat Omtzigt zich plotseling terugtrok, kon Van der Plas moeilijk verkroppen. Een „schoffering”, noemde ze het weglopen van Omtzigt kort daarna. „Als je kunt gedogen, kun je toch ook regeren?”
Dat BBB dolgraag een plek wilde in het landsbestuur bleek al ver voor de verkiezingen. De partij kondigde met veel bombarie haar kandidaat voor het premierschap aan. Al gauw bleek BBB zich daarmee ietwat te hebben vergaloppeerd.
Zomermaanden
Vrijwel meteen na Omtzigts aankondiging met een eigen partij mee te doen bij aan de volgende verkiezingen, daalde de BBB ongenadig hard in de peilingen. Het al naar voren schuiven van een premierskandidaat in september deed daardoor ietwat voorbarig, om niet te zeggen potsierlijk, aan.
Het virtuele zetelaantal van de partij daalde volgens een peiling van I&O in de zomermaanden juli en augustus van 24 naar 13 zetels. Een echte kandidaat voor het premierschap was Mona Keijzer begin september al niet meer.
Ondanks de virtuele neergang van BBB bleef deelname aan een volgend kabinet de belangrijkste inzet bij de verkiezingen. Partijleider Van der Plas liep in aanloop naar de verkiezingsdatum zelfs al vooruit op mogelijke combinaties. „Ik wil met Pieter”, zei ze in een debat dat begin november werd georganiseerd door CollegeTour. De andere kandidaten, waaronder Omtzigt, besloten hun kaarten nog even tegen de borst te houden.
De ambitie van BBB om mee te willen regeren, staat nog altijd fier overeind. Toch blijft het vaag wat de partij precies uit de formatie denkt te slepen. De plannen van de partij zijn duur en vereisen een flinke ophoging van de staatsschuld.
Voormalig hoofd Overheidsfinanciën van het Centraal Planbureau Wim Suyker kon medio oktober bovendien niet eens beoordelen of de plannen van de partij wel haalbaar waren. Daarvoor waren de voorstellen in het verkiezingsprogramma volgens hem „te beperkt uitgewerkt”. Een hoofdlijnenakkoord, waarvoor de partij al maanden opteert, lijkt daarmee vooral een manier om pijnlijke keuzes vooruit schuiven.
Geruchtencircuit
Het blijft echter de vraag of de partij in die opzet zal slagen. In het geruchtencircuit rond de formatietafel valt steeds vaker te horen dat VVD en NSC op z’n minst concrete afspraken willen vastleggen over migratie, de internationale rol van Nederland én de overheidsfinanciën.
Ook in de provincies, waar BBB in maar liefst tien colleges plaatsnam, lijkt besturen op basis van een hoofdlijnenakkoord voor de partij de favoriete route te zijn. Het organisatieadviesbureau Berenschot noemde dergelijke coalitieakkoorden „overwegend beleidsarm en weinig concreet”. Dat is veelzeggend.
In Overijssel kreeg de partij veel kritiek op de gekozen aanpak. BBB regeert daar sinds de zomer van vorig jaar samen met GroenLinks, PvdA, VVD en SGP. Besloten werd om het coalitieakkoord niet helemaal dicht te timmeren en afspraken te maken op hoofdlijnen.
Dat bracht de oppositie tot de vraag: wat gaat er de komende jaren concreet gebeuren? „Dit is heel saai en weinig omvattend”, zo omschreef Statenlid Fred Kerkhof (JA21) het coalitieakkoord in een debat medio juli.
Onteigeningsplannen
Daar komt bij dat zulke hoofdlijnenakkoorden geen garantie voor succes zijn. In Zuid-Holland kreeg BBB als besturende partij eerder deze maand de wind van voren van landbouwbelangenorganisatie LTO Noord. De club schreef „extreem teleurgesteld” te zijn dat bepaalde onteigeningsplannen in Zuid-Holland toch doorgang vinden. „Je wordt gewoon in de maling genomen”, schreef Arie Verhorst van LTO boos in een reactie. „Boeren dachten dat met een coalitie van onder andere BBB en VVD er geen gedwongen onteigening zou plaatsvinden.”
Kortom, Van der Plas mag dan enthousiasme blijven uitstralen, de vraag die zich opnieuw aandient, is of BBB zich niet opnieuw heeft vergaloppeerd door al zo vroeg te opteren voor een rol in het kabinet.
