Buren die gluren via bel: mag dat wel?
Videodeurbellen filmen vaak meer dan toegestaan. Politie en justitie maken dankbaar gebruik van de beelden, ook als ze illegaal zijn. Hoe zit dat?
De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) wordt overspoeld met telefoontjes van mensen die zich bespied weten door particuliere camera’s, zoals videodeurbellen. Het gaat om zoveel klachten, dat de toezichthouder niet aan de afhandeling toekomt, meldde de Volkskrant vorige week. Eigen onderzoek van de AP wijst uit dat „het gros van de videodeurbellen er illegaal hangt”.
Wat mag de camera van een slimme deurbel vastleggen?
Alleen je eigen bezittingen. Je mag in principe dus niet de tuin van de buren, voorbijgangers op straat of auto’s op de parkeerplaats filmen. Tenzij je daar een gerechtvaardigd belang bij hebt, zegt Brenno de Winter, deskundige op het gebied van privacy en beveiliging. „Voor een joodse organisatie kan zo’n toeziend oog aan het gebouw het verschil maken tussen leven en dood. Die zou daarmee dus inbreuk mogen maken op de privacy van anderen.”
Zo’n risico-inschatting zullen particulieren ook moeten maken als ze een oogje in het zeil willen houden op de parkeerplaats, bijvoorbeeld omdat de buurt geteisterd wordt door auto-inbraken. Je moet dan uitzoeken of er nog andere mogelijkheden zijn, die minder inbreuk maken op het privacyrecht. Alsnog is het dan verboden om de hele straat te filmen.
Hoe erg is het dat er zoveel illegaal gefilmd wordt?
Het belemmert mensen in hun vrijheid, zegt De Winter. „We hebben recht op een persoonlijke levenssfeer. Nederlanders zijn daar ook gesteld op. Als een van de weinige landen in de wereld hebben we gordijnen voor de ramen hangen. En we vinden het niet leuk als mensen die op straat langslopen naar binnen gluren.”
Daarnaast ligt misbruik op de loer. Zo kunnen mensen bij burenruzies camera’s gebruiken om in de gaten te houden wat bewoners aan de andere kant van het tuinhekje doen. De massale aanwezigheid van camera’s op straat kan volgens De Winter gevaarlijk worden als er een keer een regime komt dat intolerant is tegenover bepaalde groepen.
Aan welke regels moeten particulieren zich verder houden?
Het is de verantwoordelijkheid van de gebruiker om de camera goed af te stellen. Die mag niet opnemen wie er bij de buurman op visite komt of wat een passerend stelletje bespreekt. Ook mag je beelden niet onnodig lang bewaren. De AP raadt aan te regelen dat deze automatisch worden verwijderd.
Verder moeten mensen die de oprit opkomen of willen aanbellen op de hoogte zijn als zij gefilmd worden. Dat kan met een bordje of sticker. Toch botst de hangende camera dan nog steeds met het recht op privacy, stelt De Winter vast. „Een postbode, pakjesbezorger of politieagent heeft geen keuze: zij moeten het terrein wel op.”
Wat als de politie beelden opvraagt?
Politie en justitie maken gretig gebruik van opnames door particuliere camera’s. Bij het project Camera in Beeld staan er inmiddels zo’n 67.000 geregistreerd. Op die manier weet de politie na een strafbaar feit of ongeluk in de buurt meteen waar ze kan aanbellen. Burgers zijn verplicht mee te werken aan zo’n vordering.
Beelden delen mag verder niet, tenzij eerst alle gefilmde mensen toestemming geven. Het is dus verboden in de buurtwhatsapp te laten zien wie die lastige verkoper is die aan de deur kwam. Of welke hondenbezitter de poep van z’n viervoeter niet opruimt.
Kan de rechter illegaal gemaakte beelden gebruiken als bewijsmateriaal?
Zeker, en dat gebeurt volop. Justitieminister Yeşilgöz liet vorig jaar weten dat videomateriaal van particulieren in drie jaar tijd in 5500 strafzaken een rol speelde. Hoewel ze zich zorgen zei te maken over verkeerd afgestelde apparaten, toonde de minister zich ook verheugd over het toegenomen aantal camera’s dat bij de politie is geregistreerd.
Dat illegaal gemaakt beeld in rechtszaken als rechtmatig bewijs dient, „klinkt krom”, vindt privacyexpert De Winter. „In feite gaat het om particulier vergaard materiaal dat de politie mag gebruiken voor opsporing. Daarmee wordt de burger een verlengstuk van de recherche.”
Hoe veilig zijn deurbelcamera’s?
Grote merken hebben de veiligheid redelijk goed geregeld, weet De Winter. „Maar Chinese leveranciers hebben niets met Europese wetgeving. Als je op AliExpress een goedkope deurbel koopt, is de betrouwbaarheid van de software zeer twijfelachtig. Ik zal niet gelijk zeggen dat fabrikanten aan spionage doen, maar het is zeker denkbaar dat zulke landen er misbruik van maken.”
Ook bij betrouwbare software is een groot probleem dat beelden soms jarenlang worden opgeslagen in de cloud. „Stel dat iemand de beelden bewaart in z’n Google-account en dat wordt gehackt, dan lek je dus al dat materiaal. En laten mensen nou niet heel sterk zijn in het beveiligen van hun accounts…” Hacken is aantrekkelijk voor inbrekers, die zo precies kunnen nagaan wanneer mensen thuis zijn.
Wat kun je doen als je vermoedt dat de camera van de buren jou in de gaten houdt?
Wie bezittingen van anderen of de openbare weg filmt zonder zwaarwegend belang, overtreedt de privacywet. Als iemand daarop aanspreken niet helpt, kan een melding bij de AP een vervolgstap zijn. Probleem is dat die de vele klachten over deurbelcamera’s niet meer de baas kan. Resterende optie is dan om bij de kantonrechter een verbod af te dwingen.
