Van Hamas is moeilijk iets goeds te zeggen. Dat zijn fundamentalistische islamieten die niet zullen rusten voor de staat Israël van de aardbodem verdwenen is. Alles staat in het teken daarvan. Het welzijn van de eigen bevolking is daaraan volstrekt ondergeschikt.

In mei 1940 capituleerde het Nederlandse leger na het bombardement op Rotterdam vanwege de dreiging van de Duitsers om ook andere steden te bombarderen. Daarentegen zijn de geweldige verwoestingen in de Gazastrook en de precaire situatie van de bevolking voor Hamas kennelijk geen reden om zich over te geven of in ieder geval de resterende gijzelaars los te laten.

”From the river to the sea, Palestine will be free” is strikt genomen een anti-Hamasleuze. Je kunt toch moeilijk volhouden dat de Gazastrook een vrije maatschappij is. Van de drie regimes in Palestina (Israël, de Palestijnse Autoriteit en Hamas) is Hamas het meest onvrije en totalitaire. Verkiezingen worden nooit gehouden.

Onvoorwaardelijk

Maar dan Israël. Wij staan onvoorwaardelijk achter Israël, zo klonk het van verschillende kanten na de moorden en ontvoeringen door Hamas. Maar iets of iemand onvoorwaardelijk steunen betekent strikt genomen dat je hem steunt ongeacht wat hij doet. Of dat nu goed is of kwaad. Dat kan en mag natuurlijk niet. Er zijn grenzen.

Vanuit de Bijbel is er voor christenen een onopgeefbare verbondenheid met het oudtestamentische verbondsvolk. Maar de Bijbel toont ook hoe Gods ongenoegen en Zijn oordelen openbaar komen over een ongehoorzaam volk. Dat zien we in de tijd van de richters. Dat was ook de boodschap van de profeten voor Israël en Juda.

De huidige staat Israël is deels modern seculier, deels traditioneel religieus. Datzelfde beeld zien we trouwens ook bij het Jodendom buiten Israël. De seculiere Joden zijn in allerlei opzichten net zo losgeslagen en net zo goddeloos als de hedendaagse westerse wereld. Veel slachtoffers van Hamas vielen op een groot festival dat in het teken stond van de oneindige vrijheid. Het religieuze Jodendom, in allerlei variaties van ultraorthodox tot minder orthodox, is evenzeer verwerpelijk: men meent het verzoenend werk van Christus niet nodig te hebben. Naast de verbondenheid met het Joodse volk is er dus ook een wezenlijke afstand. Voor dat laatste moeten we evenzeer oog hebben. Ook in refokring is het tegenwoordig niet overbodig om daarop te wijzen.

Niet onbeantwoord

Uiteraard kon de Israëlische regering de overval van Hamas niet onbeantwoord laten. Naarmate het aantal Palestijnse slachtoffers toenam en de situatie in de Gazastrook steeds dramatischer werd, nam in de westerse wereld de steun voor de Israëlische acties duidelijk af. Ook de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof maakte dat duidelijk.

—„Oorlogvoering in een sterk verstedelijkt gebied als de Gazastrook maakt altijd veel slachtoffers onder de burgerbevolking.” beeld EPA, Haitham Imad–

Wat moeten we daarmee? Uiteraard is in een oorlog niet alles geoorloofd. Ook niet als je bent aangevallen. Maar de situatie in het Midden-Oosten is een andere dan die in West-Europa, waar we al zo’n tachtig jaar in vrede leven. Denk aan de oorlogen in Irak, Syrië en Jemen, die veel meer slachtoffers eisten dan de Gazaoorlog.

Vanouds is voor het oorlogsrecht de scheiding tussen combattanten en non-combattanten, tussen militairen en burgers, van wezenlijk belang. Militairen mogen elkaar beschieten en zo nodig doden, maar de burgers moeten zo veel mogelijk buiten de oorlog blijven. De oorlog in Oekraïne is tot op zekere hoogte zo’n klassieke oorlog. De Eerste Wereldoorlog was dat ook. De Tweede Wereldoorlog was dat al veel minder.

Zowel de bombardementen op de Duitse steden als de atoombommen op Hirosjima en Nagasaki waren duidelijk gericht tegen de burgerbevolking. De geallieerden hoopten dat die in opstand zou komen of dat hun regering zou capituleren om erger te voorkomen.

Ten opzichte van Japan werkte die strategie. In Duitsland kwam de bevolking niet in opstand en Hitler tilde kennelijk niet zo zwaar aan de voortgaande vernietiging van de Duitse steden dat hij de strijd wilde opgeven. Als zijn regime ten onder ging, was er in zijn ogen voor Duitsland toch geen toekomst meer.

Heilige oorlog

Voor regimes die een sterk ideologisch of religieus karakter dragen, wordt een oorlog gauw een heilige oorlog waarin alles geoorloofd is en waarbij men van de eigen bevolking de zwaarste offers vraagt. Het is dan: de overwinning of de dood!

Hamas past perfect in dit plaatje. Israël moet daarom wel keihard optreden. Bovendien maakt oorlogvoering in een sterk verstedelijkt gebied als de Gazastrook altijd veel slachtoffers onder de burgerbevolking. Maar zo langzamerhand is hier de grens van een rechtvaardige oorlog wel bereikt.

Het grote probleem met de Palestijnen is dat ze hun verlies niet willen nemen. Bij het Verdelingsplan van de Verenigde Naties van 1947 werd hun een groot deel van het mandaatgebied Palestina toegewezen. De Joden accepteerden het, de Arabieren niet. De oorlog die daarop volgde, leidde ertoe dat de grenzen van de nieuwe staat Israël voor de Joden gunstiger uitpakten.

Als de Palestijnen die geaccepteerd hadden, zouden ze nu politiek en economisch een veel betere positie hebben. Ook na de oorlog van 1967, waarbij Israël grote gebieden bezette, waren er mogelijkheden voor een compromisoplossing. Dat veronderstelde wel een royale erkenning van het bestaan van de staat Israël en een opgeven van het geclaimde recht op de terugkeer.

Tegelijkertijd moet ook gezegd worden dat het groeiend aantal Joodse nederzettingen op de Westoever de verhouding met de Palestijnen aanzienlijk bemoeilijkt. Niet weinigen in Israël zouden de Palestijnen daar het liefst willen verdrijven. Of anders wegpesten. Ook in de huidige regering zijn die helaas royaal vertegenwoordigd. Dat is ook een deel van het probleem.

De auteur is oud-hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad.