De plaats waar de conferentie over Ames –Amesius in het Latijn– dinsdag tot en met donderdag plaatsvindt, is symbolisch: de Pelgrimvaderskerk in Rotterdam-Delfshaven. Daar hielden de ”Pilgrim Fathers” in 1620 hun laatste dienst voor de Engelse puriteinse vluchtelingen naar de nieuwe wereld vertrokken. Emigratie naar Amerika was ook het plan van William Ames, die in 1610 van Engeland naar Rotterdam was gevlucht, maar zijn vroegtijdig sterven op 57-jarige leeftijd verhinderde de uitvoering ervan.

Dr. Jan van de Kamp, universitair hoofddocent kerkgeschiedenis bij het Hersteld Hervormd Seminarium aan de Vrije Universiteit Amsterdam, is een van de organisatoren van de bijeenkomst van theologen vanuit heel de wereld.

Wie is William Ames?

„Ames was een Engelse puritein. Hij gaf les aan de universiteit van Cambridge, maar kreeg problemen vanwege zijn radicale hervormingsstreven binnen de Kerk van Engeland. Hij kwam in Nederland terecht en schreef belangrijke theologische tekstboeken, zoals ”Medulla Theologiae”: het merg van de theologie. Het eerste deel daarvan gaat over de geloofsleer, het tweede over gehoorzaamheid. Verder was Ames voorstander van zelfstandige plaatselijke gemeenten. Met zijn theologie had hij veel invloed op de puriteinen in Amerika. Zo maakte Jonathan Edwards veel gebruik van Ames’ boeken.”

Volgens de aankondiging van de conferentie is Ames onterecht ondergesneeuwd in de afgelopen eeuwen. Wat missen we als we Ames niet kennen?

„Ames verbindt geleerde theologie –scholastiek– en vroomheid nauw aan elkaar. Je ziet het ook in zijn omschrijving van theologie: „de kunst om voor God te leven”. Daarin sloeg Ames een nieuwe weg in. Dat is nog steeds belangrijk. Theologie is niet alleen theoretische kennis, maar ook ervaringskennis. Het geloof moet een geleefd geloof zijn, dus dat je voor de Heere leeft en Hem dient.”

Verwacht u belangrijke ontdekkingen over Ames tijdens de conferentie?

„Ik ben benieuwd naar lezingen over de invloed van zijn theologie op de Dordtse Synode en op Gisbertus Voetius. Ook ben ik nieuwsgierig naar de lezing van een Japanse collega, Takayuki Yagi. Hij spreekt over de rooms-katholieke theoloog Diego Alvarez, als een belangrijke bron van Ames’ theologie van de genade. Het gebeurde in die tijd vaker dat gereformeerde theologen in gesprek waren met rooms-katholieken, waarbij ze dan wel heel eigen beslissingen namen.

Een Hongaarse collega houdt een lezing over Ames’ invloed in Hongarije. De tekstboeken van Ames waren heel belangrijk: ze werden gebruikt van Hongarije tot in Nieuw-Engeland.”

U houdt zelf ook een lezing, over Ames’ invloed in het Duitse taalgebied. Wat ontdekte u in uw onderzoek?

„Ames’ werk was een van de bronnen voor Duitse gereformeerde theologen die in de volkstaal stichtelijke boeken schreven. Voor de uit Duitsland afkomstige Utrechtse hoogleraar Petrus van Mastricht was hij zelfs een van de belangrijkste inspirators. Opvallend is dat de enige Duitse editie van Ames’ werk door een lutheraan is vertaald. Ik vond in een bron dat de lutherse predikanten die het boek censureerden een aantal passages hebben verwijderd.”

Ames schreef in het Latijn en een recente Nederlandse vertaling is er niet. Hoe kan een gewone kerkganger kennismaken met zijn theologie?

„De beste kennismaking met Ames’ denken is zijn ”Merg van de theologie”. Daarvan is in de zeventiende eeuw een aantal Nederlandse edities uitgekomen. Vorige eeuw verscheen er een Engelse herdruk. Het is wel ingewikkelde kost, maar de presentatie maakt het gemakkelijker. Elk thema, zoals „de predikanten en hun ambt”, wordt puntsgewijs besproken in korte hoofdstukken.

Daarnaast schreef Ames een boek over vraagstukken van het geweten, dat in 1896 voor het laatst in het Nederlands verscheen. Daarin bespreekt hij ethische kwesties, zoals woekerrente en het uitlenen van een pand.”