In de vorige afleveringen heb ik laten zien dat protestanten gelukkiger zijn, met name wanneer zij betrokken zijn op het geloof. Maar daarmee is nog niet aangetoond dat geloof ook geluk beïnvloedt. Er zijn twee belangrijke redenen waarom het feit dat gelovige mensen gelukkiger zijn nog niet hoeft te betekenen dat geloof daar de oorzaak van is.

De eerste reden is dat het positieve verband veroorzaakt wordt doordat geluk omgekeerd een positief effect op geloof kan hebben. Denk bijvoorbeeld aan iemand die getroffen wordt door een tragische gebeurtenis. Zo’n ongeluk kan het geloof aantasten. Onderzoek laat ook zien dat depressie een negatieve invloed heeft op het bijwonen van kerkdiensten. Er zijn daarentegen ook veel onderzoeken die aantonen dat een crisis mensen juist dichter bij het geloof brengt. De omgekeerde invloed van geluk op geloof kan dus zowel positief als negatief zijn. Daarom acht ik het onwaarschijnlijk dat het feit dat gelovige mensen gelukkiger zijn, wordt veroorzaakt door een omgekeerde invloed van geluk op geloof. Inderdaad, alle onderzoeken die rekening houden met een mogelijk omgekeerde invloed bevestigen dat geloof een positieve invloed op geluk uitoefent.

Een tweede reden waarom een positief verband tussen geloof en geluk nog niet hoeft te betekenen dat geloof mensen gelukkiger maakt, is dat zowel geloof als geluk beïnvloed kunnen worden door andere factoren. Dat protestanten gelukkiger zijn dan anderen zou bijvoorbeeld kunnen liggen aan het feit dat protestanten in rijke landen wonen. Dan is rijkdom de oorzaak van het positieve verband tussen protestantisme en geluk, niet het protestant-zijn zelf.

Willen wij de echte invloed van geloof op geluk traceren, dan moeten wij voor de invloed van dit soort factoren corrigeren in de analyse. Daartoe heb ik in het onderzoek allerlei factoren meegenomen die in de literatuur als mogelijke verklaring worden genoemd, zoals inkomen, vrijheid, het hebben van een baan en gezondheid (in totaal 26 factoren). En wat blijkt? Na controle hiervoor houdt het positieve verband tussen geloof en geluk onverminderd stand. Dat wijst er wederom op dat geloof geluk inderdaad positief beïnvloedt.

Maar u bent misschien ook wel benieuwd naar wat de effecten van al die andere factoren op geluk dan zijn. Daar zal ik in vervolgafleveringen nog op terugkomen, maar laat ik hier één opvallende uitkomst noemen. Die heeft betrekking op de arbeidsmarktpositie van mensen. Zoals in veel andere onderzoeken neem ik waar dat werklozen minder gelukkig zijn dan mensen met een baan. Maar heel verrassend is dat het geluk van huisvrouwen er positief uitspringt als ik toets op wereldschaal. Een mogelijke verklaring is dat het een privilege is om thuis voor de kinderen te kunnen zorgen, zeker in arme landen, waar vrouwen vaak gedwongen zijn om buitenshuis werk te verrichten. Maar als het gaat om huisvrouwen in Nederland constateer ik tegen mijn verwachting in eveneens dat huisvrouwen wat gelukkiger zijn dan andere groepen. Verder blijken parttime werkenden (onder wie vrouwen die daarnaast ook voor de kinderen zorgen) even gelukkig te zijn als mensen met een fulltimebaan. Kortom, als het om geluk gaat, gaat een rolverdeling met de vrouw als huisvrouw of parttime werkende niet ten koste van haar geluk. Eerder het tegendeel.

Wat kunnen wij uit deze aflevering leren? De belangrijkste les is dat het aannemelijk is dat de eerdere bevindingen dat protestantisme en betrokkenheid op het geloof mensen gelukkiger maken een echte invloed van geloof op geluk weergeven. Dat legt een goede basis voor de vraag waarop ik in de volgende afleveringen zal ingaan: Waarom is de invloed van geloof op geluk positief? Via welke kanalen loopt dat?

De auteur is hoogleraar Economie, Onderneming en Ethiek, Tilburg University.
> opinie@rd.nl voor reacties