Wat is de rol van christenen tijdens een klimaattop? Afgezien van onderhandelaars die christen zijn, kunnen sommige kerken zelf ook hun zegje doen.

Zo kan het Vaticaan officieel meedoen aan de onderhandelingen, omdat het een staat is. Maar meestal zijn zijn afgevaardigden op dezelfde wijze actief als die van de Wereldraad van Kerken, die de conferentie bezoeken als ”waarnemer” van de Verenigde Naties. Dat betekent dat zij geen stemrecht hebben bij formele onderhandelingen, maar wel toegang krijgen tot de meeste vergaderingen en evenementen. Ook kunnen ze een of twee keer in een plenaire zitting een verklaring afleggen. Zo laten religieuze hoogwaardigheidsbekleders vooral hun gezicht zien en geven ze statements af. Andere vertegenwoordigers van kerken zijn meer inhoudelijk betrokken. Die volgen de onderhandelingen en zijn gericht op lobbyen.

Statements van kerkleiders krijgen soms uitgebreid aandacht. Neem bijvoorbeeld de toespraak van paus Franciscus tijdens de huidige klimaattop in Dubai. Hij mocht hooggeplaatste vertegenwoordigers, zoals regeringsleiders, ministers en andere invloedrijke figuren, toespreken. Vanwege ziekte las uiteindelijk kardinaal Pietro Parolin zijn boodschap voor.

De paus liet zich niet onbetuigd. De klimaatcrisis ziet hij als een spirituele crisis met als wortel de menselijke hebzucht. Scherp waren zijn woorden dan ook tegen het doorgeschoten consumentisme en kapitalisme: „De drang om te produceren en te bezitten is een obsessie geworden, resulterend in een buitensporige hebzucht die het milieu tot voorwerp van ongebreidelde uitbuiting heeft gemaakt. Het klimaat, dat op hol is geslagen, roept ons toe om deze illusie van almacht te stoppen.” Vernietiging van de schepping noemde Franciscus in zijn toespraak „een belediging van God” en „een zonde die een groot gevaar vormt voor alle mensen”.

Hij riep onder meer op om het geld dat uitgegeven wordt aan wapens en oorlog in te zetten voor duurzame ontwikkeling en armoedebestrijding. Ook riep hij op tot energie-efficiëntie, de inzet van hernieuwbare bronnen, het uitbannen van fossiele brandstoffen en onderwijs in duurzame levensstijl.

Marijke van Duin, die voor de Wereldraad van Kerken al 23 jaar lang klimaatonderhandelingen volgt tijdens klimaattoppen, was onder de indruk van de speech van de paus. „Wat ik goed vond, was dat hij het belangrijkste probleem benoemde: de gerichtheid op nationale belangen. Afgevaardigden van landen krijgen aanwijzingen voor wat ze wel en niet mogen zeggen en beloven. Eigenbelang staat daarbij vaak voorop. De paus hield de aanwezigen voor dat het moet gaan over het overkoepelende belang: een leefbaar klimaat op aarde.”

Of de woorden van de paus wat uitwerken, vindt Van Duin lastig in te schatten. „De paus heeft best gezag, maar uiteraard zijn lang niet alle mensen christelijk.” Bijna een vijfde van de wereldbevolking was in 2021 katholiek.

De uiteindelijke invloed van kerken is sowieso moeilijk te meten, stelt Van Duin. „Toch is die groter dan eerst. Na het mislukken van de top in Kopenhagen in 2009, kwam er meer oog voor de morele en ethische kant van klimaatverandering. Toen steeds meer geloofsgemeenschappen zich uitlieten over klimaat en milieu, werd door de Verenigde Naties de ”Faith for Earth Coalition” opgericht. Het zijn namelijk niet alleen christenen die zich zorgen maken over klimaat en natuur.”

Dat kerkleiders wel degelijk een stempel kunnen drukken op onderhandelingen, bewees de klimaattop in Parijs. Paus Franciscus –die bekend staat om zijn betrokkenheid op natuur, milieu en klimaat– had vlak daarvoor een encycliek over de schepping geschreven: Laudato Si’. Van Duin: „Tijdens de klimaattop in Parijs hoorde ik geregeld hoe goed het was dat de paus die encycliek schreef. Het zal de onderhandelingen in Parijs dan ook zeker hebben beïnvloed, al is dat lastig te bewijzen.”

Uit eigen ervaring weet Van Duin dat delegaties het positief vinden dat kerken aanwezig zijn. „Wat daarbij iets bitters geeft, is wanneer we door geloofsgenoten uit zuidelijke landen worden aangesproken om meer te doen aan klimaatverandering. Want dat laat ons pijnlijk voelen dat de invloed van het geloof in de rijke, westerse landen is gemarginaliseerd. Je voelt je in zulke gesprekken machteloos.”

Geloofspaviljoen

Tijdens de huidige klimaattop richtte het gastland, de Verenigde Arabische Emiraten, een speciaal paviljoen in waar kerken en andere geloofsgemeenschappen een plek kregen. Het ”Faith pavilion” moet staan 
voor eenheid, samenwerking en inspiratie. Bij de opening van het paviljoen liet de paus de wens uitspreken dat religies „samen bouwers van de vrede en behoeders van de schepping mogen zijn”.

Tijdens de ”Global Faith Summit” in 
november brachten religieuze leiders ook al een gezamenlijk statement naar buiten richting de top in Dubai. Onder de 28 handtekeningen zat ook die van Jerry Pillay, secretaris-
generaal van de Wereldraad van Kerken. De leiders pleitten voor een snelle en rechtvaardige overstap van fossiele naar schone energie.

De Arabische voorzitter van de klimaattop, sultan Ahmed Al Jaber, waardeerde het geluid van geloofsgemeenschappen. „Jullie zijn een krachtige stem voor veel gemeenschappen die niet worden gehoord. Jullie collectieve geloof blijft alle mensen inspireren om in harmonie met de natuur te leven en in actie te komen om onze kwetsbare wereld te beschermen.”

En ook António Guterres, secretaris-generaal van de VN, benadrukt regelmatig de belangrijke rol voor religieuze leiders. „We hebben de morele stem en het spirituele gezag van geloofsleiders wereldwijd nodig om het geweten van de wereldleiders op te roepen, hun ambitie wakker te schudden en hen te inspireren om te doen wat nodig is.”