Hoe je het ook wendt of keert, het thema klimaat heeft het tij niet mee. Hoewel dit jaar recordwarm lijkt te worden, beheersen vooral andere thema’s het nieuws. Zo noemde EU-klimaatcommissaris Wopke Hoekstra de geopolitieke situatie in aanloop naar COP28 in Dubai „moeilijker dan ooit”.

Want als het over die andere onderwerpen gaat, is het simpel: ieder mens heeft 24 uur per dag te besteden en kan zijn aandacht maar één keer verdelen. Dat geldt voor Jan met de pet, maar net zo goed voor wereldleiders als Joe Biden en Xi Jinping. Als er volgens hen urgentere zaken spelen, schuift een onderwerp als klimaat even naar de achtergrond. Neem nu de Amerikaanse president. Die liet weten niet naar de klimaattop in Dubai te gaan. De oorlog in Gaza zou zijn aandacht vragen.

Geopolitieke ontwikkelen werken dan ook niet in het voordeel van klimaatonderhandelingen. Door de spanningen rond Taiwan heerst bijvoorbeeld al tijden een grimmige sfeer tussen China en de VS. Klimaatdiplomatie verloopt extra stroperig als de belangrijkste spelers een gebrouilleerde relatie hebben.

Door economisch zwaar weer trappen landen ook eerder op de rem. Want als je het zelf niet breed hebt, schuif je de hete klimaataardappel toch gewoon door? Laat andere landen er maar een schepje bovenop doen met klimaatbeleid. En geld doneren voor een schadefonds voor arme landen die al geraakt worden door klimaatverandering, kan dan wel wachten. Daarbij komt dat het denken aan het nationale eigenbelang op de korte termijn altijd al op de loer ligt als het gaat om klimaat, schreef de Amerikaanse Asif Husain-Naviatti deze week op The Conservation. Hij was jarenlang bij onderhandelingen betrokken en ziet dat klimaatverandering voor sommigen iets is voor op de langere termijn.

Rivaliteit

Dat het klimaat niet onder hoeft te sneeuwen, bewezen China en de VS. De twee grootste uitstoters van broeikasgassen kwamen een paar weken geleden tot een deal over het klimaat. Ze legden de rivaliteit op andere thema’s naast zich neer en spraken af zich in te zetten om de wereldwijde opwek van duurzame energie in 2030 te verdrievoudigen. Ook committeerden ze zich opnieuw aan de afspraken van Parijs. De twee landen toonden daarmee aan dat het goed scheiden van wereldproblemen nodig en mogelijk is.

Er is nog een reden dat geopolitieke conflicten maar een beperkte invloed zullen hebben. Het klimaat is als onderwerp na ruim dertig jaar onderhandelen op het hoogste niveau volwassen geworden. Het kan wel tegen een stootje. Johan Rockström, wetenschappelijk directeur van het Potsdam Institute for Climate Impact Research (PIK) zei daar eerder deze maand over: „De klimaatagenda is inmiddels zover ontwikkeld dat de kwestie een mainstream, gevestigd beleidsdomein is geworden, dat ondanks dergelijke (geopolitieke, MK) conflicten stevig staat.”

Wat betreft economisch eigenbelang dat prevaleert boven klimaatbeleid zijn de gevolgen lastiger te voorspellen. Dat speelt ongemerkt zeker mee. Daarbij komt nog de opkomst van rechts in het Westen. Neem de winst Geert Wilders of de verkiezing van de nieuwe Argentijnse president Javier Milei: ze zetten eigen land vooraan en zijn duidelijk geen voorvechter van klimaatbeleid. Toch valt tegelijk te concluderen dat internationaal het besef breed is ingedaald dat klimaatverandering in niemands belang is. De gevolgen van klimaatverandering lieten zich ook in 2023 –met bosbranden, droogtes, overstromingen en hitterecords– uitgebreid voelen. Het behouden van een gezonde planeet voor alle landen en toekomstige generaties wordt gezien als een gedeelde waarde. Die waarde is onmisbaar voor een gezamenlijke deal, volgens de eerder genoemde Husain-Naviatti.

Mocht de top in Dubai toch tegenvallen, dan is het overigens te gemakkelijk het wereldgebeuren de schuld te geven. Het hele klimaatdiscours is immers per definitie een mijnenveld. Er staan zoveel belangen op het spel. Eilandstaten zien hun voortbestaan bedreigd, opkomende economieën willen vooral groeien en oliestaten zien hun dollars verdampen. Kom in zo’n onderhandelingsveld maar tot een deal.