Plannen klaar voor uitbreiding Europese Unie
Als het aan de Europese Commissie ligt, kunnen de toetredingsonderhandelingen met Oekraïne, Moldavië en Bosnië-Herzegovina begin volgend jaar starten. Maar niet alle lidstaten staan te springen om uitbreiding van de club.
De Commissie adviseert woensdag de 27 regeringsleiders om toetredingsonderhandelingen met Oekraïne, Moldavië –en mogelijk ook Bosnië-Herzegovina– begin volgend jaar te starten. Ook adviseert Brussel om Georgië de status van kandidaat-lidstaat te verlenen, wisten diplomaten nieuwsmedium Politico te melden. Wel moeten kandidaat-lidstaten aan door Brussel gestelde voorwaarden voldoen. In het geval van Kyiv betekent dat meer werk maken van corruptiebestrijding en het versterken van de rechten van Russen, Roemenen en Hongaren in het land.
Woensdag presenteerde de Commissie een voortgangsrapport waarin staat aangegeven hoe kandidaat-lidstaten scoren op pad naar hun EU-lidmaatschap. Voor de presentatie van het rapport bezocht de Commissievoorzitter, Ursula von der Leyen, vorige week kandidaat-lidstaten in de Westelijke Balkan en bracht een verrassingsbezoek aan Oekraïne, nadat ze in oktober Moldavië aandeed.
„Ik heb er alle vertrouwen in dat u uw ambitieuze doel kunt bereiken om dit jaar nog toetredingsonderhandelingen te starten”, sprak Von der Leyen in het Oekraïense parlement. Ook kon de Commissievoorzitter melden dat Kyiv „uitstekende vooruitgang” boekt in de hervormingen die nodig zijn om toe te treden. Oekraïne voldoet voor „meer dan 90 procent” aan de voorwaarden, stak Von der Leyen Oekraïne een hart onder de riem.
Orbán
Er is alleen een grote maar: voordat Brussel de gesprekken mag opstarten, is unanieme steun van de 27 lidstaten vereist. Op de kersttop in december zullen regeringsleiders de rapporten van de kandidaat-lidstaten bespreken. Vooral voor Oekraïne wordt het spannend: zullen alle lidstaten instemmen met het starten van onderhandelingen?
De regering van Viktor Orbán dreigt al met een veto het opstarten van de gesprekken te blokkeren. In september sprak de Hongaarse premier op de staatsradio dat het onrealistisch is om het toetredingsproces op te starten met een land in oorlog.
De Oekraïense vicepremier voor Europese Integratie, Olha Stefanisjyna, zei zaterdag echter optimistisch te zijn over het opstarten van het toetredingsproces: „Ik denk dat Hongarije dit momentum kan gebruiken voor manipulaties en speculaties, maar dat er over het algemeen consensus zal zijn”, zei Stefanisjyna op de vraag of ze een mogelijk veto van Orbán vreest.
Maar ook al stemmen alle 27 regeringsleiders op de kersttop in, dan nog zal het geen onvoorwaardelijk ja zijn. In juni voldeed Kyiv slechts aan twee van de zeven door de EU gestelde voorwaarden. Bovendien leven in de lidstaten al langer zorgen over de bestuurbaarheid van de EU bij uitbreiding tot wel 36 lidstaten. Want niet alleen Oekraïne wil bij de club. Ook Moldavië, Georgië en landen in de Westelijke Balkan. Servië, Montenegro en Noord-Macedonië kregen al meer dan tien jaar geleden de officiële status van kandidaat-lidstaat en willen nu voortgang zien.
Maar in de lidstaten vreest men dat bij uitbreiding de toch al trage Brusselse besluitvorming nog stroperiger wordt. Wat als er straks 36 Eurocommissarissen zijn, het vetorecht voor alle lidstaten blijft en het Europees Parlement uitdijt?
In september stelden de Duitse en Franse buitenlandministers in een rapport een Europa „van meerdere snelheden” voor: een harde kern van koplopers uit de Euro- en Schengenzone, daaromheen een schil van samenwerkende lidstaten, dan een ring van partnerlanden en een buitenste ring van landen die behoren tot de Europese Politieke Gemeenschap (EPG), een informeel overlegforum van Europese landen.
De Duitse buitenlandminister Annalena Baerbock presenteerde donderdag een verdere uitwerking van het plan. Als het aan haar ligt verdwijnt in de Raad het vetorecht. Ook moet er een plafond komen op het aantal Eurocommissarissen en Europarlementsleden. „Wij zijn bereid het voor een beperkte periode zonder eigen Eurocommissaris te doen”, aldus Baerbock.
Kandidaat-lidstaten mogen wat de Duitse minister betreft meedoen aan de interne markt. Om de integratie aan te jagen, moet het voor landen als Servië en Montenegro mogelijk worden om mee te doen aan Europese programma’s, kunnen roamingkosten voor telefonie omlaag en wil Baerbock versimpeling van visumprocedures.
Vorige week kwam er een nieuw plan bij om de EU bij uitbreiding werkbaar te houden. De inmiddels afgetreden Portugese premier António Costa stelt een routekaart voor waarbij alle lidstaten meedoen aan „de interne markt, de vier vrijheden (personen, goederen, diensten en kapitaal), het concurrentiebeleid en de douane-unie”. Als lidstaten samenwerking op specifieke punten –Costa noemt buitenlandbeleid– niet zien zitten, dan moet het mogelijk zijn daarvan af te zien. Zo wil Costa „knelpunten” in de Raad vermijden.
Hoop
De plannen die de Commissie en de lidstaten beramen om uitbreiding van de EU mogelijk te maken, geeft in de Westelijke Balkan hoop op versnelde toetreding. „Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne zien we een nieuw momentum”, zegt de Servische minister van EU-integratie, Tanja Miščević, tegen het Reformatorisch Dagblad. „We voelden lange tijd ‘uitbreidingsmoeheid’ in Brussel. Maar ik ben optimistisch dat wij dit momentum kunnen aangrijpen, hoewel het niet makkelijk zal zijn aan de gestelde voorwaarden te voldoen.”
En Brussel? In aanloop naar de kersttop nodigt de topdiplomaat van de EU, Josep Borrell, collega’s uit de regio alvast uit om deze maand te komen praten over het buitenlandbeleid van de EU, aldus diplomaten aan Politico. Bovendien wordt in Brussel gespeculeerd dat regeringsleiders uit de Westelijke Balkan EU-collega’s zullen ontmoeten daags voor de beslissende kersttop op 14 en 15 december.
