„Een steeds hogere levensverwachting en dalende geboortecijfers hebben ingrijpende gevolgen voor onze samenlevingen en economieën”, stelde Eurocommissaris Dubravka Šuica (Democratie en Demografie) woensdag bij de presentatie van het voorstel waarmee de Commissie lidstaten sleutels aanreikt in hun strijd tegen vergrijzing.

Europa wordt steeds ouder. Nu nog is een op de vijf inwoners ouder dan 65 jaar; tegen 2050 naar verwachting een op de drie. Vergrijzing „raakt iedere lidstaat”, aldus Šuica, de eerste Eurocommissaris voor Demografie, woensdag. Oost-Europese landen hebben te maken met krimp en een braindrain; de uitstroom van hooggeschoolde arbeidskrachten naar West-Europa. In Nederland is er juist een tekort aan woningen; onder meer door bevolkingsgroei en de instroom van arbeidsmigranten. Maar elke lidstaat vergrijst.

Met de lidstaten een instrumentarium te bieden, wil de Commissie voorkomen dat de grijze druk –de verhouding tussen 20 tot 65-jarigen en 65+’ers– niet te hoog wordt. Bij een krimpende beroepsbevolking kan niet gegarandeerd worden dat de verzorgingsstaat op peil en de economie draaiende blijft.

De Commissie stelt grotendeels al bestaande EU-richtlijnen aan de lidstaten voor om in alle leeftijdsgroepen maatregelen te nemen. Ouders moeten, als het aan Brussel ligt, én werken én in staat zijn een gezin groot te brengen. Dat vraagt om een evenwichtige werk-privébalans. Dus roept de Commissie lidstaten op om te zorgen voor fatsoenlijke kinderopvang, zoiets als tenminste tien dagen vaderschapsverlof en het stimuleren van meer vrouwen op de arbeidsmarkt.

Om de groei van het aantal arbeidskrachten te stimuleren, moedigt Brussel maatregelen aan die zorgen dat jongeren makkelijk aan de slag kunnen –de jeugdwerkloosheid ligt in Spanje en Griekenland nog altijd boven de 10 procent– en een woning kunnen kopen. De Commissie stelt voor om jongvolwassenen een adequaat minimumloon te garanderen. Ook de participatie van pensionado’s wordt gestimuleerd. Daarom worden lidstaten opgeroepen maatregelen te nemen om werkplekken zo in te richten dat ook ouderen goed kunnen werken.

Migratie

Waar nodig roept de Commissie lidstaten op de tekorten aan arbeidskrachten met migranten aan te vullen. De uitdaging „vanuit het oogpunt van economie en concurrentievermogen” is enorm. „Migratie is de enige optie om onze arbeidsmarkt te helpen.” Om de grijze druk in Nederland op niveau te houden (zo’n dertig niet-werkenden tegen zeventig werkenden), zou jaarlijkse een netto instroom van 35.000 tot 70.000 migranten nodig zijn, berekende economisch tijdschrift ESB vorig jaar.

Brussel stelt subsidiepotjes beschikbaar om lidstaten te helpen bij het nemen van maatregelen. Voorbeelden zijn de Herstel- en veerkrachtfaciliteit (RFF) –meer als 1400 miljard aan investeringen, leningen en subsidies om de digitale en groene transitie in Europa te bevorderen– en het Europees Sociaal Fonds+; een potje met bijna 99,3 miljard euro voor de periode 2021 tot en met 2027 bedoeld om onder meer werkgelegenheid en onderwijs te stimuleren.

Het is de komende maanden aan de EU-landen om de discussie over het tegengaan van vergrijzing voort te zetten. Uiteindelijk is het nemen van maatregelen als het aantrekken van arbeidsmigranten of het verlenen van vaderschapsverlof een nationale bevoegdheid.